KURBAN ( l )

Rüştü Kam 2011

Kurban: Kurban Bayramı günleri, Allah’a yaklaşmak maksadıyla kesilen hayvanın adıdır. Kurban; hicretin ikinci senesinde meşru kılınmıştır. Kurban, hacca giden müslümanların yerine getirmeleri gereken bir ibadettir. Allah’a yakınlaşmak anlamına gelir.

Kur’an hacca gitmeyen müslümanlara kurban kesme zorunluluğu getirmez. Ancak Hanefi mezhebi Kevser suresini esas alarak zengin olan müslümanların kurban kesmelerinin vacip olduğu kanaatindedir. Diğer mezheplerin kanaati kurban kesmenin sünnet olduğu yönündedir.

Hatta Şafii mezhebi ömürde bir kez aile adına kesilen kurban, sünneti yerine getirme adına yeterlidir demiştir.

Konu ile ilgili ayetler, hadisler ve mezhep görüşleri aşağıda olduğu gibidir. Okuyun ve kendiniz hakkındaki kararı kendiniz veriniz.   

Konuyla ilgili Kur’an buyrukları

 “Biz o büyükbaş hayvanları da Allah’ın kutsallık nişanları arasına koyduk. Sizin için onlarda hayır vardır. Onlar ayakları üzerine sıralanmış du­rurken, üzerlerine Allah’ın ismini anın, yanları yere yaslandığı zaman da onlardan yiyin“. (Hacc Suresi 36)

Bakara Suresi

196.   “Allah için Hacc’ı ve Umre‘yi tamamlayın. Eğer alıkonursanız, kolayınıza gelen bir kurban gönderiniz. Kurban yerine ulaşıncaya kadar başlarınızı tıraş etmeyiniz. Sizden biri hasta olur veya başında bir rahatsızlık olursa, fidye olarak ya oruç tutar, ya sadaka verir veya kurban keser. Güvende olduğunuz zaman ise hacca kadar umreden faydalanmak isteyen kimse,  kolayına gelen bir kurban keser. Bulamayan, hacda üç gün, döndüğünde yedi gün -ki hepsi tam on gün eder- oruç tutar. Bu Mescid-i Haram’da oturmayan kimseleredir. Allah’a saygılı olun ve Allah’ın cezalandırmasının çetin olacağını bilin.”  

Hacc Suresi

27. “İnsanları Hacc’a çağır ki,  yürüyerek veya uzak yollardan gelen idmanlı binekler üstünde sana gelsinler.  

28- Kendileri için birtakım faydalar görsünler.   Allah’ın onlara rızık olarak verdiği hayvanları belli günlerde kurban ederken O’nun adını ansınlar. Siz de bunlardan yiyin; çaresiz kalmış yoksulu da doyurun.“   

32- „İşte böyle; kişinin Allah’ın nişanelerine hürmet göstermesi, kalplerin Allah’a karşı saygılı olmasındandır.“  

33- „Bu hayvanlarda sizin için belle bir süreye kadar faydalar vardır. Sonra bunların varacakları yer Kâbe’dir.“   

34- „Allah’ın kendilerine rızık olarak verdiği kurbanlık hayvanların üzerlerine O’nun adını anarak kurban kesmeyi, her ümmet için bir ibadet biçimi kıldık. Sizin Allah’ ınız tek bir Allah’tır O’na tabi olunuz. Allah’a gönülden bağlanmış olanları müjdele.“  

36- „Sizin için büyükbaş hayvanları da sizin için Allah’ın nişaneleri kıldık. Onlarda sizin için hayır vardır. Onlar ön ayaklarından biri bağlanmış haldeyken üzerine Allah’ın adını anın. Yanları üzere düşüp canları çıkınca yiyin,  isteyene de istemeyene de verin. Şükredersiniz diye böylece onları sizin buyruğunuza verdik.“  

37- „Bu hayvanların ne etleri ne de kanları Allah’a ulaşacaktır. Allah’a ulaşacak olan sizin saygınızdır. Size doğru yolu gösterdiğinden, Allah’ı yüceltmeniz için onları böylece sizin buyruğunuza vermiştir. Iyi davrananları müjdele.”    

           

Maide Suresi

27. “Onlara Âdem’in iki oğlunu doğru olarak anlat. İkisi birer kurban sunmuşlardı. Birininki kabul edilmiş, diğerininki kabul edilmemişti. “Seni mutlaka öldüreceğim demişti“. “Allah sadece kendisine saygılı olanlardan kabul eder „cevabını vermişti.“

97- “Allah saygın ev Kâbe’yi, saygın ayı, Kâbe’ye hediye edilen kurbanı ve boynu tasmalı kurbanlıkları insanlar için bir dayanak kıldı. Bu Allah’ın göklerde olanları ve yerde olanları bildiğini ve Allah’ın herşeyi bildiğinizi bilmeniz içindir.”  

Kevser Suresi

“...Rabbin için namaz kıl,  kurban kes...“

Konuyla ilgili Hadisler

- „Zilhiccenin hilâlini görüpte sizden herhangi biriniz kurban kesmek isterse; saçlarını ve tırnaklarını kesmesin“. (İslâm Fıkhı Ansiklopedisi Vehbe Zuhayli , c. 4,  s. 394)

- “Ben Kurbanla emrolundum.   Bu sizin    için Sünnet’ tir.” (Neylü’l Evtar’dan,  s. 108. Vehbe Zuhayli,  İslâm Fıkhı Ansiklopedisi, c. 4,  s. 394)

- „Sakatlığı,  hastalığı veyahut bir gözünün kör olduğu belli olan veyahut zayıflıklarından dolayı kemiklerinde ilik kalmayan hayvanlar kurban olarak kesilmezler.“ (Ebû Davûd- 2802‘tan-Ibn. Rüşd,  B. Müçtehid,  c. 2,  s. 324)

- „Teşrik günlerinin hepsi kurban kesme zamanıdır.“ (Müslimden, a. g. e.  404- Bi­dayetül Müctehid,  c. 2,  s. 333)

- „Sen hangisinden hoşlanmıyorsan onu kurban etme, fakat başkasına da haram etme“. (Nesa-i’den 7/214,  B. Müçtehid,   s. 326)

- „Kurban etmek için koç aldım fakat kurt kuyruğunu kopardı. “Peygamber­imiz“:   Birşey olmaz kurban et.“ (İbn. Mace’den 3146,  B. Müçtehid,  s. 327.)  

- „Yiyiniz, yediriniz, saklayınız“. (Neylü‘ l Evtar‘dan, 1367.  İslâm Fıkhı Ansiklopedisi Vehbe Zuhayli s. 422)

İlim Adamları  kurbanla ilgili olarak neler demişler

- İmam’azam Ebû Hanife’ye göre: Kurban kesmek vaciptir. İmam’ı Yusuf ve Muhammed’e göre Sünnet’i Müekkede‘dir.  Müslüman, hür, baliğ ve zengin olanlar keser. Kadın ve erkek olması arasın­da fark yoktur. Ehl-i Kitap olab birisi de kurban kesebilir. Ölen insanlar  adına kurban kesilebilir.   (İslâm Fıkhı Ansiklopedisi Vehbe Zuhayli s. 303)

- İmam-ı Malik, İmam-ı Şafii, Imam-ı Hanbeli’ye göre: Sünnettir. Ödeyebileceğine inanan kimse borç alarak kurban kesebilir. Ayrıca; Şafii Mezhebinde,  bir kişinin ömründe bir kez kurban kesmesi Sünnet-i ayn, aile içerisinde bir kişinin kesmesi ise Sünnet-i Kifâyedir.  Ölen insanlar adına kurban kesmek  Malikilere göre mekruhtur. Şafiiler: Necm Sûresi 39‘u delil olarak ele almışlar vasiyet etmişse  kesilebilir. (İslâm Fıkhı Ansiklopedisi Vehbe Zuhayli s. 394)

Kurban kesmenin vakti  

1- Namaz ve hutbeden sonra:  

- üçüncü bayram günü akşamına kadar kurban kesilebilir. Hanefi,  Maliki, Hanbeli mezheplerinin görüşü böyledir.

- tan yerinin ağarmasıyla başlar, dördüncü bayram günü akşamına kadar kesilebilir. Bu görüş Şafii mezhebinindir.

Geceleyin yanlışlık yapılır ihtimalinden ötürü kurban kesmek mekruhtur denilmiştir. (İslâm Fıkhı Ansiklopedisi Vehbe Zuhayli s. 402)

Kurbanlıklarda yaş 

- Devede;  5 yaş esas alınır,  sığırda 3;  yaş esas alınır.  Koyun ve keçide; 2 ve daha yukarı yaş esas alınır. Gösterişli ise 6 aylık bir kuzu ve oğlak kurban olarak kesilebilir. Bu oranlama büyük baş hayvanlarda da yapılabilir. Hanefiler. (İslâm Fıkhı Ansiklopedisi Vehbe Zuhayli s. 408)

Kurbanlık hayvanları vasıfları   

- Etin kesilmesine mani olan her kusur, kurban olarak kesilmesine de manidir.   Etin değerini düşürmeyen her kusur; kurban olarak kesilmesine de mani değildir.  (Cumhur. B. M., c.   2, s. 325/İ İslâm Fıkhı Ansiklopedisi Vehbe Zuhayli s. 414)

Velhasıl; Boynuzu kopmuş, burulmuş ve uyuz olmuş hayvanlar kurban olarak kesilebilirler. Çünkü uyuz hastalığı deridedir,  ette değil. Ama en iyisi eksiksiz olan hayvanı kurban olarak kesmektir.( İslâm Fıkhı Ansiklopedisi Vehbe Zuhayli s. 412)

-  Etlerin taksimi

Eti üçe ayırmak lâzımdır:  

1- Yiyeceğimiz olan  bölüm,  

2- Saklayacağımız olan bölüm ,  

3- Yedireceğimiz olan bölüm olmak üzere. Yakın komşularımız arasında ayırım yapmadan; önce muhtaç olanlara, sonra Ehli Kitap olanlara daha sonra da diğerlerine etler pay olarak dağıtılmalıdır. Bizim dağıttığımız etin nasıl hangi şartlarda yenileceği bizi ilgilendirmez. Bizi ilgilendiren,  eti Allah’ın rızasına uygun olarak dağıtmaktır.  

- Bayram namazını hükmü

            1- Hanbelîler’e göre :              Farzı Kifâye

            2- Hanefîler’e göre   : Vacip

            3- Malikiler’e göre    :              Sünnet-i Müekked

            4- Şafiiler’e göre      :              Sünnet’tir. (İslâm Fıkhı Ansiklopedisi Vehbe Zuhayli s. 453)

-Kevser Suresinin anlamı şöyle olmalıdır

"Sen onların sözlerine aldırış etme de nübüvvet makamının şükrünü eda için Hakka yönel; gönlünü, sadrını, nahrını O'na aç, teslimiyetle O'nun huzurunda el-pençe divan dur! İnsanlar içinde de göğsünü gere gere dolaş. Nimetlerden mahrum olan sen değilsin ki! Hayırdan mahrum olanlar asıl seni mahrumiyetle suçlayan o zavallıların kendileridir!"

Kevser suresinin bildik meali ise şöyledir

“Biz sana kevseri verdik, o halde sen de Rabbin için namaz kıl, kurban kes. Asıl zürriyetsiz olan, sana buğzedenin kendisidir.”

Sonuç:

Yukardaki ayetlerden ve hadislerden anlaşıldığına göre, kurban kesmek Hacc ibadetini yerine getirenler için bir vecibedir, gerekliliktir. Hacc’a gitmeyenlerin kurban kesmeleri gerekmez. Araplar arasında kurban kesmenin  bizdeki gibi yaygın olmayışının sebebi Kur’an’ı doğru anlamalarındandır.

Oysa Kurban Türkiye‘de zenginlerin yerine getirmesi gereken bir ibadet olarak algılanmaktadır. Ancak son zamanlarda zenginin de fakirin de kurban kesmesi moda haline gelmiştir.

Bununla birlikte, kurban etinin bir kısmının fakirlere dağıtılması şartıyla, kurban geleneğinin hayırlı bir gelenek olduğu söylenebilir.  

Kurban bir ibadettir. Ancak Hanefi mezhebinde olduğu gibi vacip bir ibadet değildir. Sünnet bir ibadettir. Bir ibadetin sünnet olması, o ibadetlerin önemsiz olduğu anlamına gelmez.  Kurban ibadeti, yaşanılan bölgedeki insanların kaynaşmasına vesile yapılmalı ve o şekilde değerlendirilmelidir. Şenlikler yapılmalıdır. Kurban etleri bu şenliğe gelenlere ikram edilmelidir.

Afrika ülkelerinde, Asya ülkelerinde kurban kesiyoruz, kurbanlarınızı bize verin diye kapıya gelenlere itibar edilmemelidir. Onlara kurban verilmemelidir.

Hacca gidecek olanlar da kurbanlarını Mekke’de değil bulundukları yöredeki hayır kurumlarına vererek değerlendirilmelidirler. Bugün mekke’de kurban kesmenin bir anlamı yoktur. Orada kesilen kurbanlar maalesef zebil ediliyor.

Devam edecek…