SAMSUN VE GİRESUN 2015

VENİ VİDİ SCRİPSİ (V)

"Geldim, gördüm, yazdım" 2015

Amasya’dan hüzünlü ayrıldık. Kemal Bey bizleri oldukça duygulandırdı.  Otobüste bir müddet sessizlik oldu. Rehber Yasin’in sesinden Samsun’un Kavak ilçesine geldiğimizi işittik. Etrafımıza bakmamız isteniyordu. Yolun sağında ve solunda restoranlar var. Levhalarında menemen veya melemen yazıyor. Meğer Kavak menemeni ile meşhurmuş. Biz tadına bakamadık. Ancak bazı dükkânların levhasında melemen bazılarının levhasında menemen yazması dikkatimizi çekti. Turizm Bakanlığı’nın sorumluları ve Türk Dil Kurumu’nun yetkilileri buralardan mutlaka geçmiştir bu karmaşaya son verebilirler. 

Samsun’dayız. Bandırma Vapuru’nun bulunduğu sahilde. Çiçekler açmış, rengârenk. Ancak bu güzelliği bastıran bir koku yayılıyor ortalığa, dayanmak mümkün değil. Burnumuzun direğini sızlatıyor. Oradan çabucak uzaklaştık. Attık kendimizi Bandırma Vapuru’nun olduğu mekâna. Bandırma Vapuru Mustafa Kemal’in arkadaşlarıyla birlikte Samsun’a geldiği vapur.

 

Bandırma Vapuru’nun, Türkiye Cumhuriyeti tarihinde önemli yeri vardır. Mustafa Kemal Paşa 9. Ordu Genel Müfettişi vazifesiyle ve maiyeti ile birlikte İstanbul'dan Samsun'a Bandırma Vapuru ile gitmiştir. Mustafa Kemal Paşa, Sultan Vahdettin buyruğuyla Osmanlı Ordusu'nun dağıtılması sürecini denetleme ve asayiş için görevlendirilmişti.

Vapur, 22 subay, 25 asker ve 8 yönetim personeliyle beraber 16 Mayıs 1919 tarihinde öğle üzeri Kaptan İsmail Hakkı (Durusu) idaresinde İstanbul'dan Samsun'a doğru yola çıktı.  19 Mayıs'ta Samsun'a vardı.

1925 yılında gemi İlhami Söke isimli şahsa satılmıştır ve aynı şahıs tarafından Haliç'te hurda olarak sökülmüştür.

Rehberimiz Yasin’in anlattığına göre, bu vapur o vapur değilmiş. İsveçlilere sonradan yaptırılmış. 2001 yılında inşası tamamlanan vapur 18 Mayıs 2003 tarihinde müze olarak hizmete açılmış. Atatürk'ün Samsun'a çıktığı Bandırma Vapurunun boyu 48 metre baca yüksekliği 6 metreymiş. Bu vapurun boyu 68.59 metre, baca yüksekliğinin ise 8.40 metreymiş. Üstelik bu gemi günün tekniğiyle yapılmış. Malzemeler günümüz teknolojisinin malzemeleri. Tabiatıyla sırıtıyor. 

Atatürk heykelinin bulunduğu parktayız. Samsun il merkezinde, Hükümet Konağı yanındaki şehir parkı içerisindeki Atatürk Anıtı, Atatürk’ün Samsun’a çıktığı 19 Mayıs 1919 gününü simgeleyen anıt, Samsun Belediyesi tarafından 1931 yılında Avusturyalı Heykeltıraş H.Krippel’e yaptırılmış ve 19 Ocak 1932’de törenle açılmış. Tunçtan yapılmış olan heykelin yüksekliği 4,75 metre, taş blok kaidenin yüksekliği 4,10 metre, tüm anıtın yüksekliği ise 8,85 metredir. ...

Bizim için Karadeniz'de Samsun'un ehemmiyeti Akdeniz'deki İzmir'in değeri derecesindedir denebilir. İstiklâl tarihi Samsun'da başladı, İzmir'de tamam oldu. Türk inkılâbının güneşi olan o altın baş Samsun’da Türkeli'ne ve İzmir'de de cihana doğdu. Samsun ‘da çekilen kılıç kınına İzmir'de girmiştir...

Osmanlı’dan sonra T.C. devleti devletinde demek ki güzel sanatlar ihmal edilmiş diye düşündük. Hemen arkada Atatürk müzesi var. Temsili resimler var o müzede. 

Atatürk Müzesi

Samsun Eski Fuar alanı içinde 19 Mayıs Galerisi olarak inşa edilmiş bulunan Atatürk Müzesi, 1 Temmuz 1968'de ziyarete açılmış. Tamamen taş ve renkli mermerlerle inşa edilen müze binası anıtsal ve etkili bir görünüme sahip. Ön cephesindeki basamaklar ve bir friz halinde Kurtuluş Savaşı'nı temsil eden kabartmalar binaya hareket kazandırmakta. Müzede Atatürk'e ait 114 eser teşhir edilmekte. 

Müze içerisi Atatürk'ün çalışma odası, yatak odası ve toplantı salonları, derlenebilen eşyasıyla döşenmiş. Müzenin, Kongre Salonu adı verilen büyük salonunda Bandırma Vapuru'nun bir maketi, Atatürk'le ilgili fotoğraflar ve belgeler yer alıyor. Müzede yer alan diğer önemli millî eserler arasında Onuncu Yıl Nutku'nun aslı, Nutuk'un Osmanlıca aslının örneği ve ilk ziyaretinde Atatürk'ün yanında bulundurduğu gezi çantası yer almaktadır.

Biraz sonra da Mustafa Kemal’in Samsun’a çıktığı yerdeki temsili mumyaların bulunduğu sahile gittik. Açık havada duran bu mumyalar gibi dünyada başka mumya yokmuş. Başka bir teknik kullanılmış burada. Yasin öyle anlattı.

 

Ve Samsun’dan ayrıldık. Doğru Terme. Terme’de Berlin Türkiyem restoranın sahibi Halil Kaya’nın bir arkadaşının pide salonu var. Halil Berlin’den bizlere pide ikramında bulundu. Teşekkürler Halil’im. Pidenin hamuru çıtır çıtır olmasına rağmen, üzerindeki malzemeler yumuşak kalabilmiş. Ustalık gerektiriyor herhalde. Gerçekten de lezzetliydi. Aynı pideyi Halil’in restoranında da yemek isteriz. Pide yemek için her zaman Terme’ye gidecek değiliz ya.

Samsun 

Samsun M.Ö.750-760 yılları arasında İyon şehir devletlerinden Miletoslular (Millet) tarafından Amisos adı ile kurulmuş bir yerleşim merkezi. Daha sonra Pers, Makedonya, Pontus, Roma, Bizans, Danişment, Selçuklu ve Osmanlı hâkimiyetinde kalmış.

Karadeniz Bölgesi’nde yer alan Samsun, doğal tarihi ve kültürel zenginlikleri, deniz, kara, hava, demiryolu ulaşım olanakları ile bölgenin turizm potansiyeli en yüksek kentlerinden biri. Anadolu'nun savunulmasını planlamak amacı ile Padişah Vahdettin’in 19 Mayıs, 1919'da Mustafa Kemal’i kurmay heyetiyle birlikte deniz yoluyla Samsun’a göndermesiyle Samsun, Türk İstiklal Savaşı'nın başladığı yer olma özelliğini hâlâ koruyor. 

Mustafa Kemal anıtı, müzesi ve çıkarma yaptığı sahil bir kenara bırakılırsa tarihi doku açısından Samsun’da fazla bir şey yok. Amazonların tarihi canlandırılıyormuş diye söyledi rehberimiz. “Amazonların Pontus bölgesinde yaşadıkları söylenir, bölge günümüzde Türkiye sınırları içinde Karadeniz kıyısındadır. Burada kraliçeleri Hippolyta önderliğinde bağımsız bir krallık kurarlar. Amazonların birçok kenti kurdukları iddia edilir, bunlar arasında Ephesus, Sinope, Paphos ve Smyrna sayılabilir.”

Rehber Yasin Samsun’u bize tanıtmak için o kadar hevesli değildi. Bizde, bizden bir an evvel kurtulmak istiyor gibi bir izlenim bıraktı. Belki de evine gitmek istiyordu. Çünkü Samsun’da oturuyormuş. 

Akşamı Fatsa’da geçirdik. Fatsa’ya yaklaşırken aklıma 12 Eylül Darbesi’nden önce Demirel’in Fatsa hakkında söyledikleri geldi:“ Bırakın siz İstanbul’u İzmir’i Ankara’yı yollar yürümekle aşınmaz; siz yüzünüzü Fatsa’ya Ünye’ye çevirin.“ 

O zamanlar Fatsa ve Ünye solcuların kalesiydi. Kurtarılmış bölge. Bir süre Fatsa'da kalan Mahir Çayan ve arkadaşları infazları engellemek için eylem olanakları araştırırlar. 26 Mart 1972'de Ünye'de NATO'ya ait radar istasyonunda çalışan iki İngiliz ve bir Kanadalı teknisyeni kaçırır ve karşılığında Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu önderleri Deniz Gezmiş, Hüseyin İnan ve Yusuf Aslan'ın serbest bırakılmasını isterler. 28 Mart'ta rehinelerle birlikte Niksar'ın Kızıldere köyü muhtarının evinde kalmakta olan arkadaşlarının yanına giderler. 30 Mart günü muhtarın evinde askerler tarafından ablukaya alınırlar. Askerlerin megafonla yaptığı teslim olun çağrılarına devrimci sloganlarla karşılık verilir. 

Evi sarmış olan askerler ile silahlı çatışmaya girilir. Çatışma sonunda Mahir Çayan, Cihan Alptekin, Ömer Ayna, Saffet Alp, Sinan Kazım Özüdoğru, Hüdai Arıkan, Ahmet Atasoy, Ertan Saruhan, Sabahattin Kurt ve Nihat Yılmaz öldürülür. Evde bulunan Ertuğrul Kürkçü samanlıkta saklanarak nasılsa sağ kalır ve yakalanır. O Ertuğrul Kürkçü bugün HDP milletvekilidir. 

O günleri bizzat yaşamış biri olan beni bu hatırladıklarım rahatsız etti. Yaşı büyütülerek idam edilenler dâhil olmak üzere 517 fidan bir hiç uğruna yok edildi. Kenan Evren’in şu talihsiz sözü kulağımda yeniden çınladı.:

 

„Asmayalım da besleyelim mi? Bitaraf olduğumuzu göstermek için . Sağ-sol demesinler diye bir sağdan bir soldan, bir sağdan bir soldan astık.”

İnsanlığımdan utandım, içim burkuldu. Allah o günleri bir daha bu millete yaşatmasın… 

Sabah yola revan olduk. Ordu’dayız. Teleferik hava yağmurlu olduğu için kapalı. Otobüsle çıktık Boztepe’ye. Muhteşem bir manzara. Ordu ayaklarınızın altında. Türk kahvesi içtik, fotoğraflar çekildik. Öz çekim yapanlar çoğunluktaydı. Nutella’ya inat Türk Fındığına destek vermek için bol bol fındık ve fındık ürünleri alışverişi yaptık. 

Sonra ver elini Giresun. Yol güzergâhı büyüleyici; yeşil ile deniz iç içe. 1978’de üniversite öğrencisiyken Sarp’a kadar seyahat etmiştim. O günkü yollarla bugünkü yollar gayrı kabil-i kıyas: Bölünmüş yollar, modern tüneller, trafik işaretleri, yol güvenliği için alınan tedbirler… Velhasıl şoförümüz gözü kapalı sürüyor otobüsü deseydim abartılı olurdu.

 

Giresun’un en yüksek tepesindeyiz. Şehir ayaklarımızın altında. Deniz ile kara şeridi kol kola girmiş ne güzel de horon tepiyorlar öyle. Sarmaş dolaş, kıvrıla kıvrıla.  Bu horon Trabzon’a, Rize ye oradan da Artvin’e kadar dalga dalga devam eden bir oyun. Karadeniz’i anlatıyor. 

Topal Osman tepede medfun. Biz Atatürk’ün Anıtkabir’inde yaptığımız gibi, ona da bir Fatiha okuduk, İsmail bir de dua etti Topal Osman’a, o yağmurun altında ellerini havaya kaldırarak. . 

Bu arada yükseklik korkusu olan Gül Ayşe hanım bizi oldukça korkuttu. Hüngür hüngür ağlamaya başlayınca bir şey olduğunu sandık.  Elimiz ayağımıza dolaştı. Konuşamıyor, anlatamıyor durmadan ağlıyor. Meğer Gülayşe Hanım’ın yükseklik korkusu varmış. Öğrenince rahatladık. Yanlarında korkuluk olmayan yerlerde yüreğini korku salarmış. Hanımlar koluna girdiler ve aşağıya kadar eşlik ettiler. Yağmur şarıl şarıl, bardaktan boşanırcasına, herkes sırılsıklam. 

Topal Osman kimdir?

Topal Osman, Kuvay-ı Milliye ruhuna sahip yağız bir Karadeniz delikanlısıdır. 1883 senesinde Giresun’un Hacı Hüseyin Mahallesinde doğmuş. Babası Hacı Mehmet Efendi Giresun vilâyetinin tanınmış kişilerinden biri. Oğluna 3.Halife’nin ismi olan; Osman, ismini koymuş.

Topal Osman delikanlılık yaşlarında Balkan Harbi’ne katılmış. Çorlu’da sağ bacağına bir şarapnel isabet etmiş. Tedavi edilmesine rağmen bacağı eski haline döndürülememiş. Bundan sonra Topal Osman mahlasıyla anılmaya başlanmış. 

Mustafa Kemal, Havza’ya geldiğinde Topal Osman’la görüşür ve tekrar Giresun Vilayet Reisliğine getirir. Topal Osman Mustafa Kemal’in sağ kolu olmuştur. Ekibiyle birlikte Mustafa Kemal in muhafızlığını yapmaya başlar. 

Birinci Meclis 

Kurtuluş Savaşı bitmiş, devlet yeniden dizayn edilmeye başlanmıştır. Meclis’te, Mustafa Kemal’in çıkaracağı yasalarla ilgili muhalif sesler yükselmeye başlar. Trabzon Mebusu Ali Şükrü Bey de muhaliflerdendir, gazetecidir. Olup bitenleri gazetesinde yazmaktadır.  Ali Şükrü Bey’in, muhaliflere gözdağı vermek için ortadan kaldırılması gerekir. Bu görev Topal Osman’a verilmiştir. Ali Şükrü Bey boğularak feci bir şekilde öldürülür. 

Bir çobanın ihbarı üzerine; Ali Şükrü Beyin cesedi bulunur. Ceset parça parça edilmiştir. Ve çift iple boğulmuştur. Sol eli kırılmış, dili dışarı fırlamıştır. Sol avucunda sandalyenin hasırları kalmıştır. Sol kulağının yanında bir de bıçak yarası vardır. Cesedin bulunduğu yer Topal Osman’ın kaldığı yere beş yüz metre uzaktadır.

 

Sıra Ali Şükrü Bey’i öldüren Topal Osman’a gelmiştir. Yakalanırsa ve konuşursa ortalık karışabilir. Gece alınan tedbirle M. Kemal Paşa ile eşi Latife Hanım, kimse duymadan Çankaya Köşkü’nden istasyondaki binaya aktarılır. 

Hemen sonra güvenlik kuvvetleri harekete geçer.  Topal Osman’ın evi kuşatılır ve teslim olması istenir. Kapıdakiler Askeri Güçlerdir. Topal Osman teslim olmaz. Teslim ol çağrısına, ‘Mustafa Kemal Paşa nerede? ben onunla görüşmek istiyorum.’ diye cevap verir. (1 Nisan’ı 2 Nisan’a bağlayan gece)

Sorusuna cevap alamaz. Çatışma başlar. Ve Topal Osman’ın arkadaşlarından birçoğu oracıkta öldürülür. Topal Osman çatışmadan sağ yakalanmasına rağmen, nedense başı kesilerek oracıkta infaz edilir.

Meclise,  “Şükrü Bey’in katili kimse meclis kapısının önünde cesedi sallandırılacak!” diye bir yasa teklifi verilir. Yasa Meclis’te kabul edilir. 5 Nisan günü Topal Osman mezarından çıkartılarak, ayağından sallandırılmış bir şekilde Meclis’in kapısının önüne asılır. 6 Nisan günü tekrar gömülür.

Karadeniz kıyılarının bu destan kahramanı, sonuna kadar Mustafa Kemal’e bağlı kalan ve adamlarına, Çankaya’da ve köşkle şehir arasındaki yolda nöbet bekleten Topal Osman, nizamlı ordunun kıta kumandanlarından İsmail Hakkı Tekçe tarafından Çankaya sırtlarında başı kesilerek öldürülmüştür.

(Daha fazla bilgi için bakınız; Feridun Kandemir, Hatıraları ve Söyleyemedikleri ile Rauf Orbay, Yakın Tarihimiz Yayınları, İstanbul 1965, sayfa 106. / Cemal Şener, Topal Osman Olayı, Cumhuriyet Yayınları, İstanbul 2001, cild 2, sayfa 10. / Milliyet Gazetesi, 16 Kasım 1968, sayfa 5./ Mahir İz, Yılların İzi, İrfan Yayınları, İstanbul 1975, sayfa 93. / Dr. Rıza Nur, Hayat ve Hatıratım (Paris 1929), Altındağ Yayınları, İstanbul 1967, cild 3, sayfa 1172 – 1175./ Falih Rıfkı Atay, Çankaya, İstanbul 1980, sayfa 237.)

Ne gariptir ki, Milli Mücadele’ye büyük katkılarda bulunmuş insanlar bir bahaneyle, birer birer ortadan kaldırılmıştır…

Biz Giresun’dan sıkıldık. Topal Osman gibi başımıza bir bela gelmeden Giresun’dan çıkmak istedik. Giresun fındıklarının daha lezzetli olduğunu söyledi arkadaşlarımızdan bazıları ama biz şehri terk etmeye karar verdik… Ve Trabzon’dayız.

Devam edecek

Rüştü Kam

MİRAÇ HİKAYESİ

Mirac diye anlatılan bu hikâye aslında gece yürüyüşü olarak geçer Kur’an’da. Bu yürüyüşün de Hz. Muhammed’le ilgisi yoktur. Hz. Mûsa ile ilgilidir. İsrâ Suresi’nin 1-7 ayetlerini okuduğumuzda meselenin Peygamberimizle alâkalı olmadığı anlaşılacaktır. Ancak ben bu yazımda mevcut kabul ışığında miracı değerlendireceğim. Bakalım nasıl bir sonuçla karşılaşacağız:

Mirac: Arapça ’da merdiven, yukarı çıkmak, yükselmek anlamlarına gelir. Dini literatürde Hz. Muhammed’in(s) göğe yükselerek Allah’ın huzuruna kabul edilmesi olayına denir. Hikâye edildiğine göre, hicretten bir yıl ya da on yedi ay önce Recep ayının yirmi yedinci gecesi meydana gelmiştir.

İki aşamada gerçekleşmiştir:

Birinci aşamada Hz. Muhammed(s) Mescid’ül-Haram’dan Beytü’l-Makdis’e (Kudüs) götürülür. Kur’an’ın haber verdiği bu aşama, gece yürüyüşü anlamındadır. İsrâ diye ifadeye konmuştur. “Yüceliğinde sınır olmayan O, Allah ki kulunu geceleyin, kendisine bazı alametlerimizi göstermek için [Mekke'deki] Mescid-i Harâm'dan, çevresini mübarek kıldığımız Mescid-i Aksâ'ya götürdü. Çünkü, gerçekten her şeyi işiten, her şeyi gören O'dur.“ (İsrâ 1)

İkinci aşama Hz. Muhammed(s)’in Mescid-i Aksa’dan Allah’a yükselişidir. Bu olaydan, bu yükselişten (Mirac) Kur’an’da söz edilmez. Bu özel yürüyüşle ilgili Kur’an detay vermez.

Olayın bu kısmı ayrıntılı bir şekilde Hz. Muhammed’e atfedilen hadislerde anlatılır. Şöyle ki;

Hz. Muhammed (s), Kâbe’de amcasının kızı Ümmühan binti Ebi Talib’in evinde yatarken Cebrail gelip göğsünü yardı, kalbini Zemzem ile yıkadıktan sonra içine iman ve hikmet doldurdu. Burak adlı bineğe bindirilerek Beytü’l-Makdis’e getirildi. Burada Hz. İbrahim, Hz. Mûsa, Hz. İsa ve diğer bazı peygamberler tarafından karşılandı ve Hz. Muhammed(s) imam oldu ve diğer peygamberlere namaz kıldırdı.

Daha sonra, Mescid-i Aksa’da kurulan bir Mirac’la ve yanında Cebrail olduğu halde göğe yükselmeye başladı. Göğün birinci katında Hz. Adem, ikinci katında Hz. İsa ve Yahya, üçüncü katında Hz. Yusuf, dördüncü katında Hz. İdris, beşinci katında Hz. Harun, altıncı katında Hz. Mûsa ve yedinci katında Hz. İbrahim ile görüştü. Onlarla sohbet etti.

Cebrail ile birlikte yükselişi Sidretü’l-Münteha(gidilebilecek son nokta)’ya kadar sürdü. Cebrail, “Buradan bir parmak ucu ileri geçecek olursam yanarım” diyerek Sidretü’l Münteha’da Hz. Muhammed’den Burak ile birlikte ayrıldı.

Hz. Muhammed(s) buradan itibaren Refref adlı başka bir binekle yükselişini sürdürdü. Bu yükseliş sırasında Cennet ve nimetlerini, Cehennem ve azabını müşahede etti. Sonunda Allah’ın huzuruna kabul edildi.

Allah, Resulünü birinci sınıf devlet töreniyle kapıda karşıladı; selamlaştılar, tokalaştılar, kucaklaştılar, hal hatır sordular, birlikte kırmızı halıda yürüdüler. Hz. Muhammed bu anı şöyle anlatır: “Allah benimle görüştü ve el sıkıştı. Elini iki omuzum arasına koydu; öyle ki parmaklarının soğukluğunu iki göğsüm arasında hissettim.” (İbn.Hanbel, 5/243)

Bu görüşmeden sonra, Allah misafirini tekrar kapıya kadar uğurladı ve ona hediyeler verdi: “…hediye paketinin içinde şunlar vardı: 50 vakit namaz, Bakara suresinin son ayetleri ve bu ümmetten Allah’a şirk koşmadan ölen kimsenin günahlarının bağışlanacağı müjdesi. ” (Müslim, İman, 279).

Hz. Mûsa, elinde büyük büyük paketlerle huzurdan ayrılan Hz. Muhammed’i görünce, onunla sohbet etmek ister ve sorar:

-“Ne ile emrolundun?”

-Hz.Muhammed(s): “Elli vakit namaz” diye cevap verir.

-Mûsa (s): “Her gün elli vakit namaz çok fazla, buna ümmetinin gücü yetmez. Rabb’ine söyle bunu azaltsın”.

-Hz.Muhammed(s), peki öyleyse der ve yeniden Allah’ın huzuruna çıkar ve Mûsa’nın söylediklerini anlatır. Allah namazdan 5 vakit azaltır. Hz.Muhammed(s) dönüşte tekrar  Hz.Mûsa’ya uğrar.

-Hz.Mûsa “bu kadarı da çok, git Allah’tan biraz daha azaltmasını iste” der. Yeniden huzura çıkar ve Mûsa’nın endişesini tekrarlar, Allah namazdan 5 vakit daha azaltır.   

Hz.Mûsa’nın bu uyarıları ile, namaz beş vakte indirilinceye kadar Hz.Muhammed (s) Allah’la görüşmek için huzura çıkmaya devam eder. Tam 9 kez.  Nihayet namaz beş vakte indirilir.

Hz. Mûsa bu beş vaktin de çok olduğunu, ümmetin bunu da yerine getiremeyeceğini ısrarla söymesine rağmen, Hz. Muhammed’i ikna edemez.

Hz. Muhammed, “Artık isteyecek yüzüm kalmadı, ben  beş vakte razıyım” der ve Mûsa’nın yanından ayrılır. (Müslim; İman, Hadis No : 279/ Sahih-i Buhari ; 1550,155/ Müslim, Îmân 259-264./ Nesâî, Salât 1/Sahih-i Buhari ; Tevhid Bölüm; 38)

Mirac olayı yukarıda hikâye edildiği gibidir. Bu bilgileri biz hadislerden alıyoruz. Hadisler Kur’an’dan onay alsaydı bizim söyleyeceğimiz fazla bir şey olmazdı. Ancak şimdi var: Çünkü, Kur’an devre dışı bırakılmıştır. Son Peygamber Hz. Muhammed’e iftira atılmıştır. İnsanlar, Allah’ın çok önemsediği Tevhid inancından uzaklaştırılarak şirk batağına sürüklenmiştir. Bu durumda söyleyeceğimiz elbette çok şey olacaktır.

Sonuç:

1-Olayın birinci aşaması ayetle sabittir. Bu konuda hiç kimsenin bir itirazı olamaz. Olayın ikinci aşaması, yani Mirac kısmı İslâm akaidiyle örtüşmemektedir. Sakıncalı bir durum vardır. Allah İsra Suresi’nin birinci ayetinde Allah, kuluna bir kısım ayetlerini göstermek amacıyla bir gece Mescid-i Haram’dan, Mescid-i Aksa’ya yürüttüğünü söylemektedir, detay vermemektedir. Bilmemizi isteseydi o detayı verirdi.

2- Eğer olayın mucize yönü bulunsaydı açık olması gerekirdi. Zira mucizenin açık ve anlaşılır olması şarttır. Oysa olay tamamen Peygamber’in şahsıyla ilgilidir, mahiyeti bilinmemektedir.

3- Namaz ibadeti sadece Hz. Muhammed‘e ve ümmetine farz kılınan bir ibadet değil, daha önceki ümmetlere de farz kılınmıştır. “Kitap’ta İsmail’i de an. Çünkü o sözünde duran, elçi bir peygamberdi. Halkına namaz kılmayı, zekât vermeyi emrederdi…” (Meryem 54,55)

4- Kur’an’da namazla ilgili onlarca ayet vardır. Bu ayetlerde namazın vakitleri, şartları ve önemi vurgulanmaktadır. Söz konusu ayetler değişik zaman aralıklarında vahyedilmiş olup, her biri ilk olarak, namazın rükünleri ve vakitleri olmak üzere birçok değişik boyutunu anlatmaktadır. Şayet namaz Mirac’la belirlenmiş olsaydı o belirlenen şekliyle Kur’an’da aynen olması gerekirdi.

5- İsra Suresi’nden önce inen surelerde de hatta ilk indiği konusunda ittifak bulunan sure olan Alak Suresi’nin onuncu ayetinde de namazdan söz edilmektedir. “Gördün mü şu men edeni. Namaz kılarken bir kulu? (Alak 9,10); “Rabb’inin adını anıp namaz kılan.”(Âlâ 15). Oysa, Mirac olayının vahyin on ikinci yılında olduğu iddia edilmektedir.

6- Allah’a mekân izafe edilemez: Çünkü O sonradan olanlara benzemez. Oysa Hz. Muhammed’in yolculuğu bir mekânda noktalanmaktadır. Bu Kur’an’a ters düşmektedir. Müslümanların, Allah inancıyla bağdaşmamaktadır. O mekândan münezzehtir.

7- Gün 24 saattir. Allah 24 saat içinde 50 vakit namazı farz kılmıştır. Uyku için 7-8 saati çıktıktan sonra; 50 vakit namaz geriye kalan 16 saatte kılınacaktır. Yaklaşık her 15 dakikada bir namaz kılınması gerekir. Böyle bir hayatı yaşamak mümkün olabilir mi? Namaz emri bu durumda, „Allah kullarına gücünün yetmeyeceği bir yük yüklemez.“ (Bakara 286) ayetiyle çelişmektedir.

Nasıl bir Allah ki, kullarının gücünün neye yetip yetmeyeceğini hesaplamadan 50 vakit namazı farz kılıyor? Ve kendisi ile yapılan pazarlık sonucu bunu beş vakte düşürüyor? Ve bunun için Hz. Muhammed tam 9 kez yukarı çıkıyor. Ne dediğini ve ne istediğini bilmeyen ve kulu ile pazarlık eden bir Allah ve O’na akıl öğreten bir kul. Hz. Mûsa. Böyle bir şey düşünülebilir mi?

8- Hz.Mûsa ile karşılaşma işi olmasa, namazı azaltma işlemi de olmayacaktı. Olayı aktaran hadislere bakılırsa Hz.Mûsa oldukça zekidir, Hz. Muhammed de oldukça aptaldır. Allah peygamberleri arasında fark gözetmediğini bildirdiği halde, mutlaka birisi zeki olacaksa bu kişinin Hz. Muhammed olması gerekmez mi? En son peygamberdir. Din kemale ermiştir, başka bir bir din gelmeyecektir.   Hz.Mûsa, olmasaydı deyim yerinde ise “biz ayvayı yemiştik”, iyi ki Hz.Mûsa peygamberimize akıl vermiş (!). O kadar ki; Allah’ın ve Hz. Muhammed (s)’in düşünemediği şeyi düşünmüş (!).

9- Bakara Suresi’nin tamamı Medine‘de inmiştir. Mirac ise Mekke’de gerçekleşmiştir. Bu durumda, Mirac’da Hz. Muhammed’in yanında getirdiği hediyelerin içinde Bakara Suresi’nin son ayetleri olamaz.

10- İsra ayetini Mirac’la ilişkilendirmek mucizeyi değil tahrifatı ortaya koyuyor. Ayette bahsedilen Mescid-i Aksa’nın Kudüs’teki Süleyman tapınağı olduğu söylenmektedir ki; Muhammed zamanında orada bir tapınak mevcut değildir. Süleyman Tapınağı Muhammed’den 650 sene önce yıkılmıştı. Yeri de boştu.

Mescid Halife Ömer zamanında Kudüs’te Süleyman Tapınağı’nın bitişiğinde yapıldı. Bu mescide Mescid-i Aksa denildi. Mervan zamanında bu Mescid genişletildi ve ayrıca Kubbet’üs -Sahra yapıldı.

Mescid-i Aksa Muhammed’in ölümünden sonra yapıldığına göre İsra suresinin 1’inci ayetinde Mescid-i Aksa isminin geçmesi akla şu soruyu getiriyor. Ya ayetteki isim yapılan mescide verildi, ya da ayet Kur’an’a sonradan ilave edildi.

12- Kaldı ki, gece yürüyüşü olayı, peygamberimizle ilgili değil Hz. Mûsa ile ilgilidir. Ayetlerin devamı okunduğu zaman anlaşılacaktır. “Gösterilecek bir kısım ayetler (ayât) ortaya çıkacak… Kul’un, Mûsa olduğu ortaya çıkacak… Gece yürüyüşünü kimin yaptığı ortaya çıkacak… Mübarek kılınan yerin ateş ve çevresi olduğu ortaya çıkacak… Mescid’in memleket, vatan, yer, mahal manasında kullanıldığı ortaya çıkacaktır.

Mescid-i Haram’ı sadece Mekke, hatta Kâbe ya da peygamberimiz Muhammed’in evi olarak açıklamak yeterli değildir. Mescid-i Haram, kişilerin sahibi olduğu, onlara ait olan yer, sıla, kendi yaşadığı, yediği, içtiği, secde ettiği mahal gibi anlamlara da gelir. Bu durumda Mûsa sıladan gurbete bir gece yolculuğu yapıyor. Çünkü “aksa” uzak anlamına geldiğine göre Mescid-i Aksa uzak yer anlamında kullanılıyor. Mescid-i Aksa’yı Kudüs olarak parantezlemek hatalıdır.

Bir de bu açıdan bakarak değerlendirelim Mirac olayını. Belki o zaman yıllardan beri uyuduğumuz dehlizden çıkma şansını yakalayabiliriz. 

Rüştü Kam

Ha-ber.com

Almanya’da Türk izleri

Geçmişi unutarak gelecekte mutluluk içinde yaşamak mümkün değil. Mehmet Akif Ersoy bu durumu şu şekilde özetler: “Tarih tekerrürden ibarettir dereler, ibret alınsaydı hiç tekerrür mü ederdi.”

 
Almanya’da Türk izleri

Geçmişi unutarak gelecekte mutluluk içinde yaşamak mümkün değil. Mehmet Akif Ersoy bu durumu şu şekilde özetler: “Tarih tekerrürden ibarettir dereler, ibret alınsaydı hiç tekerrür mü ederdi.”

Latif çelik Almanya’daki Türk izlerinin peşinden yılmadan usanmadan giden bir tarihçi. Topladığı bilgileri, fotoğrafları, derlediği kayıt dokümanlarını yıllar sonra bir kitapta toplamayı başarmış. Bu eserinde bu güne kadar bilinmeyen gerçekleri, Türk-Alman ilişkilerini derinden etkileyecek bulguları gün ışığına çıkarmış. Eserin adı “Almanya’da Türk İzleri”. Kitap çoğu okuyucu için oldukça fazla yeni bilgiler içermektedir. Kitabının ikinci versiyonuyla ilgili hazırlıklara da başlamış Latif Çelik. Yeni eserin adı “Türkiye’deki Alman İzleri” olacakmış.

Dr. Latif Celik ile Viyana Kuşatması sonunda Avusturya ve Almanya içlerine kadar getirilen binlerce Türk esir hakkında konuştuk. Bu esirlerin çoğunun vaftiz edilerek Hristiyanlaştırıldığından bahseden çelik bir kısmının da tarihin tozlu sayfaları arasında yerlerini aldıklarını söylüyor:

Goethe’nin soyunun Türk olduğunu söylüyorsunuz bu ne kadar doğrudur?

Çelik:Almanya aristokrasisinin içinde önemli bir yeri olan Soldan Holding’in patronu Felix Soldan’ın soyu Selçuklulara dayanmaktadır. Felix Soldan’ın anlattığına göre Soldan ailesinin soyu 1279 yılına kadar gitmektedir. Soldanların atası tıp yüzbaşısı “Sadık Selim Sultan”, Halep yakınlarında Haçlılar ile Selçuklular arasında yaşanan savaşta esir düşer. 40 arkadaşıyla birlikte Beyrut, Kıbrıs, Cenova derken sonra Almanya’ya getirilir. Selim, burada esaretin bedelini Alman ordusuna hizmet vererek öder. Zamanla din değiştirir ve ‘Sultan’ ismi ‘Soldan’ olur. Zaman içerisinde Ailenin Almanya’da büyüyen kolları bu ülkede giderek etkin bir güç hâline gelmeye başlar. Hatta Hristiyanlıkta reform yapan Martin Luther’i destekleyenlerin arasında bu aileden bir kol bile vardır. Ailenin diğer bağı ise ünlü şair-yazar Goethe’ye kadar uzanır.
Goethe'nin anne tarafından esir bir Türke dayandığı bilgisi örneğin bu etkinin boyutları hakkında yeterli işaretler veriyor. Büyük Alman şairin anne tarafının “Sadık Selim Sultan” adında bir Selçuklu beyine dayandığını ortaya çıkaran Prof. Robert Sommer, “Familien Forschung und Vererbungslehre” (Secere Araştırmaları ve Soy Bilimi) kitabında Goethe'nin Türk dedesi hakkında şu bilgileri veriyor; Goethe’nin annesinin kökeni Soldan ailesindendir. “Soldan ailesinin geçmişi 14. yy'a kadar uzanır. Ailenin isim babası, haçlı seferleri sırasında Kont Lechmotir tarafından yakalanan bir Türk subayı; “Sadık Selim Sultan” dır. Cesareti ve heybeti sayesinde Kont Lechmotir'in gözüne giren “Sadık Selim Sultan” kısa zamanda önemli mevkilere yükselir. Bir rivayete göre Kont, Selim Sultan'ı 1305 yılında vaftiz ettirir ve ona “Johann Soltan” adını verir. Kont'un Sultan'a duyduğu sevgi o kadar büyüktür ki bu kadarla yetinmez ve ona bir Türk arması hediye eder. Soltan Rebecka Dohlerin'le evlenir ve bu evlilikten üç erkek çocuk dünyaya gelir. Bu aileden gelen bireylerin 19. yy'ın sonlarına kadar Hessen eyaletinde de yaşadıkları bilinmektedir”.
Kontun hediye ettiği armada, bir elinde kılıç, diğer elinde ok tutan sarıklı bir Türk slüeti bulunuyor. Bir aile mirası olarak nesilden nesile taşınan armayı, Soldan ailesinin soyundan gelen avukat Hans Soldan da avukatlık bürosunun amblemi olarak kullanmış.



İkinci Viyana kuşatması sonrasında esir alınan Müslüman Türk kızlarına neler oldu?

Çelik:Bu güne kadar esir kızlardan kiliselerden elde ettiğim bilgilere göre ancak 100 kişinin hikâyesine ulaşabildim. Alman Tarihçiler Birliği Başkanı Prof. Dr. Harmut Heller bu esir kızların 700’üne ait belgelerini elde etmiş. Ancak bu sayının binlerle ifade edilmesi mümkündür.
“Özellikle II. Viyana Kuşatması’na Osmanlı yönetici sınıfı aileleriyle birlikte gelmişlerdir. Yenilgiden sonra ani geri çekilme kararı ve ardından yaşanan kaos ortamında bu kadınlı çocuklu gruplardan yüzlercesi Almanya-Avusturya ordularının eline geçmiştrir. Biz bunu tespit ettik. İsmi Merve, Ayşe, Kader olan bu kızlar vaftiz ediliyor ve dinleri değiştiriliyor. Ve daha sonra da birer Hıristiyan olarak aristokratlar arasına karışıyorlar.”
1683 Viyana bozgunu başta olmak üzere, Budin, Mohaç, Belgrad, Salankamen ve Zenta savaşları sonunda gerek şehirlerdeki soylu Türk ailelerinin kızları gerekse Osmanlı aristokrat ve askerlerinin aile fertlerinden çok sayıda Türk kadını esir alınarak Almanya’ya getirildi. 1683 sonrası, Türklerin Avrupa’daki geleceği için kırılma noktasıdır. Verilen kayıplar şehit ve yaralı şeklinde kayıt altına alınırken esirler pek dikkate alınmaz. Binlerce kadın esir Bavyera ve Baden Württemberg’deki kiliseler tarafından vaftiz edilir. İsimleri de değiştirilen bu insanlar bilinmeyen yerlerde kaybolur gider. Viyana Kuşatması sırasında değişik konularda verilen rakamlar içinde esirler yoktur. Özellikle esir kadınların esamisi bile okunmaz. 1683’te Viyana, 1685’te Neuhausel, 1686’da Ofen, 1687’de Mohaç, 1688’de Belgrad, 1691’de Salankamen ve 1697’deki Zenta savaşlarında çok sayıdaki Türk kadını esir alınarak Almanya’ya getirilir. Bunların içinde Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın haremindeki kadın ve çocukların bir bölümü Nemçe askerleri tarafından esir alınır. Türk esirlerin izleri sadece Hıristiyan edilene kadar takip edilebiliyor. İsim değişikliğinden sonraki durumlarını tespit edip ortaya çıkarmak çok zor. 1680’lerde esir alma işi daha çok yüksek rütbeliler tarafından uygulanır, cesaret ve zafer alameti olarak algılanırdı. Bu yüzden esir edilen kızlar genellikle üst düzeydeki kişilerin tasarrufuna verilir. Din değiştirenlere hemen vatandaş olma hakkı tanınır. Kilise kayıtlarında, genealog yazı edebiyatı ve Heimat kroniklerinde zor şartlar altında yapılan araştırmalarda çok sayıda Türk esirin getirildiği tespit edilir. Sadece Kuzey Bavyera’da 80 biyografik parça ortaya çıkarılmış durumda. Bunlardan yüzde 60’ı erkek yüzde 40’ı kadın. Çok sayıdaki Türk çocuğu ile ilgili bilgiler de bu tarihî dokümanlarda yer alır.

Esir edilen kadınlara dair kısa özet bilgilere kayıtlarda rastlamak mümkün. Bunlardan birisi Fatma. Nürnberg arşivleri Fatma’nın hayat hikâyesini detaylı olarak açıklıyor. Fatma’nın doğum yeri Modon şehri olarak görünüyor. 12 yaşındayken Venedik askerleri 1686 başında Modon kalesini ele geçirince burada bulunan Fatma alınarak İsviçre’ye getirilir. Welsch dilini öğrenen Fatma, Pommer isimli bir aristokratın yanında kalır. Daha sonra Nürnberg Altdorf Üniversitesi’nde ilahiyat profesörü olan Dr. Johann Fabricius’a teslim edilir. 14 yaşındaki Fatma’ya Almanca ve İtalyanca öğretilir burada. Arşiv kayıtlarında, “Fatma kendi isteğiyle Hıristiyanlığı seçmiştir.” deniliyor. Fatma’nın yeni adı ise Katharina Ameylia’dır. Ancak Fatma yeni hayatına başladıktan birkaç gün sonra ölür. Aynı arşiv kayıtlarında Fatma-2 olarak birinin daha adı geçmektedir. Bu kişinin bir paşanın kızı olduğu sanılıyor. Hatta Sultan’ın torunu olma ihtimali yüksek. Fatma, 22 yaşında 1686 yılında Ofen şehrinin alınmasıyla General Markgraf Hermann Von Baden’nin esiri olur. Hemen Hıristiyanlaştırılan Fatma’ya Maria Anna Augusta Colestina adı verilir. Ancak tarihçi Latif Çelik, Fatma’nın ölene kadar kendi adını kullandığını tespit ediyor: “ Önemli evrakları imzalarken hep Fatma imzasını kullanıyor.”

Ganimet Türkler’de var bir de. Bunlar hakkında bilgi verir misini?

Çelik:Bavyera’daki kilise kayıtlarından yola çıkılarak bazı esir Türk kadınlarının bilgilerine de ulaşılmış. Bunlardan biri Merve. 1693 yılında Nürnberg Sebaldus Kilisesi’nde vaftiz edilen Merve, Türk subayı
Halil’in kızıdır. Baron Von Blumberg tarafından esir alınır. Diğer bir isim olan Habba’nın hikâyesi de Merve’ninki gibi özetlenmiş. Bir Türk kaptanının karısı olan Habba, Macaristan’da Grobvardein de Hauptmann Seider tarafından esir alınarak Kulmbach’ta bulunan Von Schönbock adında bir kadının yanına verilir. Erlangen yakınındaki Protestan Untenreuth kasabasındaki kilise kitabında şöyle bir bilgi yer alır: “3-4 yaşlarında olan Kader babası Belgrad’da şehit düşünce yanından alınarak getirilmiş. Daha sonraki geçmişi bilinmiyor. Kader’in Hıristiyan olarak yetiştirildiği belirtiliyor.”
Söz konusu esirlerin bir kısmı 1699’da geri alınmıştır. Almanlar bu esirler için ‘Beute Türken-Ganimet Türkler’ deyimini kullanırlar.



Bir Osmanlı sipahisi Carl Osman hakkında neler söyleyeceksiniz?

Çelik:Bugün Almanya’da birçok şehirde bulunan Türk izlerinin başında, Türk adı geçen mahalle, cadde, bina veya semtler bulunuyor. Bununla birlikte birçok Alman’ın soy isminde, heykellerde, kilise tavanlarındaki kabartma ve resimlerde bile Türk izlerine rastlanıyor. Örneğin Carl Osman’ın hikâyesi oldukça ilginç. Orta Frankonya’daki Ansbach şehrinin Rügland köyündeki Carl Osman’ın mezarı yıllar süren aramalar sonucunda ortaya çıkarılmış. Mezar taşındaki yazıda şu bilgiler bulunmaktadır: “1655’te İstanbul’da doğdu, 1688’de Belgrad’da esir düştü, 1727’de vaftiz edildi ve 1735 senesinde 80 yaşındayken öldü.” Bir Osmanlı sipahisi olan Carl Osman ölümüne kadar dinini değiştirmemiş, cenazesine gelen herkese para verilmesini vasiyet ettiği için oldukça kalabalık bir törenle gömülmüştrür. Kilise kaynaklarından elde edilen diğer bir bilgi de, Carl Aly (Ali) adlı Türk asıllı bir papazın sağlığında gizlice yaptırdığı hilal şeklindeki mezar taşıdır. Kitapta anlatılan diğer bir şahıs ise Küçük Mustafa. O dönemde Osmanlı’nın Avrupa’yla yaptığı sayısız savaşlardan birinde esir edilen veya onların çocuklarından biridir Mustafa.

Son olarak neler söyleyeceksiniz?

Çelik:Bu alandaki önemli isimlerden Prof. Dr. Harmut Heller Almanya’daki Türklerin varlığının 500 yıl öncesine dayandığını belirtmektedir: “Müzikte, kültürde yaşamın her evresinde Batı, Türklerden etkilenmiştir. Bunları kendi iç bünyesinde tüketmiş. Aslında Almanlar ve Türkler birbirlerini yüzlerce yıldır tanıyorlar, birbirilerine yabancı değiller. Haydn, Mozart, Beethoven gibi ünlü müzisyenlerin beslendiği kaynak Türk musikisidir.”
‘Ganimet Türkler’ kavramını ilk kullanan tarihçi olan Heller Alman nüfusunun bu açıdan yeniden incelenmesinde yarar olduğunu söylüyor. Prof. Dr. Harmut Heller, “Almanlar ve Türkler oturup bu konuyu kendi aralarında konuşmalıdır dedikten sonra ilave ediyor: Esir alınan Türk kızları büyük babaannelerimiz olabilir. Bu vesile ile iki toplum arasındaki kırgınlıklar giderilmiş olur. Aile soylarında Türk kanı taşıyanlar bir yana, bugün Türklerin bu ülkeye gelişlerini törenlerle kutlayan politikacıların bile bilmediği gerçekler bu tartışmalardan sonra ortaya çıkabilir.”

Röportaj:Rüştü Kam
Tashih: Hüseyin Bozkurt
Son Kontrol:Hüseyin Bozkurt
Foto:Rüştü Kam
Kaynak: Mocca

ha-ber.com

AMASYA/ VENİ VİDİ SCRİPSİ (IV)

"Geldim, gördüm, yazdım" 

Yolda aldığımız taze ve sıcak kavrulmuş Çorum leblebisinin kokusunu yanımıza alarak ayrıldık Hattuşa’dan. Türkiye’deyiz, sevinçliyiz. Amasya’ya Ferhat ile Şirin’in hikâyesini dinleyerek girdik rehberimizden. ‘İşte bakın şuralarda su arıkları görüyorsunuz. O arıkları Ferhat kazmış ve Amasya’ya suyu o arıklardan akıtmış’. İçimiz burkuluyor. Yol çalışmaları sırasında o Ferhat’ın kazdığı arıklar yok edilmiş. Tarih katliamı böyle bir şey oluyor demek. Sorumsuzluk, saygısızlık. Hasankeyf’te ve Halfeti’de de aynı katliama şahit olmuştuk Güneydoğu gezisi sırasında.(2014) 

Allah Türklere o kadar cömert davranmış ki; ne varsa elinde avucunda hepsini vermiş onlara. Yeşili, vadileri, dağları, şelaleleri, meyveleri, sebzeleri, madenleri. Velhasıl kusursuz bir doğa armağan etmiş Türklere Rabbim. 4 mevsimi yaşamak mümkün bu topraklarda. Geçmiş medeniyetlere ait olan eserler de bu topraklarda fazlasıyla var. 

Ancak insanları/yöneticileri o insanlar değil. Vefalı değil, kadir kıymet bilen cinsten değil. Vurdumduymaz, geçmişe saygısı yok, Yaratan’ına karşı vefalı değil. Sahip oldukları bu değerleri kavrayacak duyarlılıkları yok.Ferhat ile Şirin 

Ferhat, nakkaşlık yapan, bir delikanlıdır. Sarayları konakları süsler. Saraydaki çalışması sırasında Şirin’e sevdalanmıştır. Şirin Amasya Sultanı Mehmene Banu’nun, kız kardeşidir. Dünürcü gönderir Şirin’e. Sultan; Şirin’i vermek istemez Ferhat’a. ‘Hayır olmaz.’ da demez. Ancak ondan olmayacak bir iş ister.  Amasya’da su sıkıntısı vardır. Farhat’a, “Şehre suyu getir, Şirin’i vereyim sana” der. Der demesine de. Su dağların arkasındadır, Şahinkayası denen yerden gelecektir. 

Ferhat’ın gönlündeki Şirin aşkı salar Ferhat’ı dağlara. Alır kazmasını küreğini eline,  vurur dağların kayaların böğrüne böğrüne. Vurdukça ferahlar, taşlar bileklerinde erimeye başlar. Kocaman kocaman kayalar küçülür, yarılır ve yol verir suya. Ferhat’ın alın teri gibi akar sular Amasya’ya. Su gelmiştir. Amasya su sıkıntısından kurtulmuştur. 

Kurtulmuştur kurtulmasına da, Mehmene Banu sözünden caymıştır. Bakar ki kız kardeşi elden gidecek, Ferhat’a hemen bir haber gönderir.  

“Şirin ölmüştür, başın sağolsun. Bak sana helvasını da getirdim” der haberci Ferhat‘a. Ferhat beyninden vurulmuşa döner. “Şirin yoksa dünyada yaşamak bana haramdır” der. Kayalar Ferhat‘ın “Şirin !” “Şirin” diye haykıran sesleriyle yankılanır.  Elindeki kazmayı fırlatır havaya, kazma gelir başının üzerine bütün ağırlığıyla çakılıverir Ferhat’ın. O gün bugün ferhat’ın bu çığlığı âşıklar tarafından hep duyulur olmuş. 

Ferhat’ın öldüğünü duyan Şirin durur mu sarayda, yayından fırlamış ok gibi çıkar saraydan ve kayalıklara doğru koşmaya başlar. Bakar ki Ferhat yerde cansız yatıyor, atlar üzerine, alır kollarının arasına ve avazı çıktığı kadar bağırmaya başlar, “Ferhat, Ferhat” diye. Yankılanır dağlardan dağlara o ses. “Ferhatsız bir hayat bana haramdır.” der Şirin ve Atar kendini kayalıklardan aşağıya. Kavuşur Ferhat’ına Şirin. 

Su gelmiştir Amasya‘ya, şarıl şarıl akar bütün coşkusuyla Karadeniz’e doğru. Ama Ferhat ile Şirin yoktur artık. İkisini de gömerler yan yana. Her mevsim iki mezarda da birer gül bitermiş sevenlerin anısına, ama o iki mezar arasından bir de karaçalı çıkarmış, iki sevgiliyi ayırmak için. Amasyalılar o dağa Ferhat Dağı demişler, onun dağ gibi derdiyle dertlenmiş durmuşlar yıllarca.

Biz de duyduk Ferhat’ın o dertli sesini; ‘Şirin’imi kaybettim, bari su arıklarıma dokunmasaydınız…’ diye yankılanıyordu Ferhat’ın sesi tepelerden tepelere. 

Doğuda Ferhat dağı, batıda Kırklar Dağı; ikisinin arasından Yeşilırmak akıyor. O günden beri Ferhat ile Şirin için bir başka akarmış Yeşilırmak. Başını bir o taşa bir bu taşa vura vura akar gidermiş. Amasya’ya gelen herkes Yeşilırmak’ın bu inleyişini duyarmış.

Amasya. 8500 Yıllık Bir Kent

Amasya’yı, Milattan önce Birinci Yüzyılda Amazonlar kurmuş. Amazon kraliçesi Amasis, Karadeniz kıyılarından aşağı inmiş, Amasya’nın bulunduğu yeri beğenerek buraya bir şehir kurmuş, adına ” Amasis şehri” demek olan “Amaseia” demiş. Yapılan arkeolojik araştırma ve bulgulara göre Amasya'da ilk yerleşme 8500 yıl öncesine dayanmaktaymış. Hititlerle başlayan yerleşik hayat kesintisiz olarak Osmanlı’ya kadar gelmiş. Amasya merkezinde uygarlıklarından derin izler bırakan Pontusların (M.Ö.333 - M.Ö.26) krallarının ölümünden sonra kayalara oymak suretiyle yaptıkları Kral Kaya Mezarları, bu gün bile Amasya’nın anıtsal eserleri arasında yer almaktadır.

700 yıl Bizans egemenliğinde kalan Amasya'yı 1071 yılında Anadolu'ya giren Alparslan'ın komutanlarından Melik Ahmet Danişment Gazi 1075 yılında fethederek burada ilk Türk Egemenliğini kurmuştur. Bundan sonra Amasya'da Selçuklu egemenliği görülmektedir. 

Bu dönemde yaşamış olan vali ve emirler yaptırdıkları medrese, cami, türbe gibi eserlerle Amasya’yı Anadolu'nun en büyük kültür merkezi durumuna getirmişlerdir. 

19 Mayıs 1919 tarihinde Samsun'da başlayan Milli Mücadele'nin ilk adımı, 12 Haziran 1919 tarihinde Mustafa Kemal'in Amasya'ya gelmesiyle devam etmiştir.

Bu itibarla, Amasya, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunda da ilk önemli adımın atıldığı yer olmuştur.

Rehberimiz Yasin, bize Amasya’yı anlatırken, biz Yeşilırmak’ın üzerinden geçerek dar sokaklarda ilerliyorduk.  Otelimiz, sokağın sonundaymış. Sahibi Kemal Bey kapıda karşıladı bizi. Tanıdık bir sima da var karşımızda. Yılmaz Gün. Erbaa’dan gelmiş eşiyle birlikte bizleri görmek için. Hoş-beşten sonra yemeğe geçtik. “Patlıcan Pehli” var yemekte. Amasya’ya özel bir yemekmiş. 

Yemekten sonra Kemal Bey düştü önümüze, başladık Amasya sokaklarını arşınlamaya. Gece vakti Önce II. Bayezit Camii. Camiyi dışardan anlattı bize Kemal Bey. Hatta yanında kütüphane varmış ve orada Hz. Osman zamanında yazılan el yazması Kur’an varmış. Ertesi gün Pazar. Kütüphane kapalı ve biz o Kur’an’la müşerref olamadık. 

Sonra Yeşilırmak’ın kenarına indik. Orada Şehzadelerle tanıştık. Büstleri sıra sıra dikilmiş ırmağın kenarına. Yıldırım Bayezit, Çelebi Mehmet, Fatih Sultan Mehmet, Yavuz Sultan Selim, II. Selim ve daha birçok sultan, şehzadeliklerini Amasya'da geçirmişler. 

Kemal Bey’in anlattığına göre; Şehzade Mustafa’yı halk çok severmiş.  Onun idamından sonra Kanuni Amasya’ya gelmiş, ancak halk kendisine yüz vermemiş, “Mustafa’nın bu kadar çok sevildiğini bilmiyordum, eğer bilseydim idam etmezdim” diyerek ayrılmış Amasya’dan. 

İlhami’nin yorumuna göre, Amasya coğrafi konum itibariyle son derece korunaklı olduğundan Şehzadelerin burada yaşamaları, eğitim görerek tahta hazırlanmaları daha uygunmuş. Bu nedenle Amasya'ya "Şehzadeler Şehri" de denilmekteymiş. Biz de bu yorıma katıldık. 

Rüya âleminden telefonun sesiyle uyandık. Arayan Abdullah Çağlar. Cengiz Yılmaz ile birlikte Çorum‘dan gelmişler. Her bir arkadaşa da ikişer paket leblebi getirmişler. Birlikte milli maçı izledik. Bizimkiler Hollanda ile oynuyorlar. Bir sıfırla maç bitecek derken son dakika golü ile moralimiz bozuldu. Uykusuz kalmaya değmedi. 

Kemal Bey çok konuşkan biri. Bir saniye bile susmuyor, durmadan anlatıyor. Biz onu çok sevdik. O da bizi. Akşam otelinde bize Amasya çöreği ikram edemediği için üzülmüş. Hanımı da rahatsız olduğu için sabah kahvaltısına da ulaştıramamış çöreği. Ertesi gün biz turumuzu tamamladık, tam yola çıkacağız, Kemal Bey elinde böreklerle geldi otobüsün olduğu yere. Soluk soluğaydı. Üzüntüsünü anlattı tekrar bize. “Bu börekleri yiyecek ve bana dua edeceksiniz” dedi başladı ağlamaya. Bizleri de ağlattı. Kucaklaştık ve hüzünlü bir şekilde ayrıldık Amasya’dan. Böreklerin çok lezzetliydi Kemal Bey. Allah senden razı olsun. İşte Amasya insanından bir örnek size.

Amasya Milli Mücadele Müzesi

Sabah saat 6.30‘da kahvaltı ve 7.30’da otelden çıkış. İlk ziyaret yerimiz Amasya Tamimi’nin yazıldığı Milli Mücedele Binası. “Milletin istiklalini yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır.” kararının alındığı mekân. (22 Haziran 1919) | 

Yasin başladı anlatmaya, “Amasya Tamimi ulusal egemenliğe dayalı yeni Türk devletinin kurulması yolunda atılan ilk adımdır. Bu tamimle ulusun teşkilatlandırma ve mücadele yöntemleri belirginleşmiştir. Ulusal egemenlik ve ulusal bağımsızlık fikri ilk kez ortaya atılmıştır. Amasya genelgesi T.C.’nin doğum belgesidir denilebilir.

İmzalandığı Yer

Tamim, Saraydüzü Kışlası'nda (Kışlay-ı Hümayun) yazılmıştır. 1919 yılında 5. Kafkas Fırkası’nın karargâhı olan kışla, 12 Haziran 1919’da Amasya’ya gelen Mustafa Kemal Paşa ve beraberindeki askerî erkânın ikâmet yeri olmuştur. Burada Milli Mücadele’nin o zor günlerinde çok önemli kararlar alınıp görüşmeler yapılmıştır. Burası, Amasya Tamimi’nin bütün dünyaya duyurulduğu yer olması bakımından yakın tarihimizde önemli bir mekân durumuna gelmiştir.

Kapı Ağası Medresesi

Kapı Ağası Medresesi ve Bedesteni hemen, Amasya Tamimi’nin imzalandığı temsili binanın yanında. 1488 yılında, II. Bayezit'in Kapı Ağası Hüseyin Ağa tarafından yaptırılmış. Medresenin özelliği sekizgen oluşu. Bina içeriden dışarıya, dışarıdan da içeriye hiç ses geçirmezmiş. O zamanlar binada kalorifer sistemi bile mevcutmuş.”

Kral mezarları

Yeşilırmak Vadisi’nde yaklaşık 18 adet kral mezarı bulunduğundan, bölgeye Krallar Vadisi de denilmektedir. Pontus Kralları yeniden doğacaklarına inandıkları için, vücutlarını korumak amacıyla kendilerine korunaklı kaya mezarları yaptırmışlar. 

Krallarla sohbet etmek, geçmişin şaşasını, ihtişamını ilk ağızdan öğrenmek için 6 kişi Kaya Mezarlara çıktık. Ancak amacımıza ulaşamadık. Mezar kapıları kapalıydı. 

Yeşilırmak’ın, nazlı gelin gibi süzülerek akıp gitmesi olağanüstü. Konaklar, cumbalı evler sıra sıra. Minareler birer süngü gibi deliyor gökyüzünü. Ezan sesleri yankılanıyor kaya mezarlardan şehre doğru. Yeşilırmağın insan ruhuna huzur veren o çağıltısına ne demeli. Sanki minyatür bir şehir var ayaklarımızın altında. Her şey öylesine güzel görünüyor ki, kelimelerle tarifi ne mümkün.

 

Şehzadeler Müzesi

Şehzadeler Müzesi deyince beklentilerimiz fazlaydı. Şehzadeleri tanıtan bir film, içeriye girerken Mehter Marşı’yla girmek v.s. gibi. Bunların hiçbirisi olmadı. Sadece rehberimiz Yasin’in anlattığı kadarıyla tanıdık şehzadeleri. Temsili mumyalardan ibaret şehzadeler var karşımızda. O mumyalarda öyle ahım şahım değil. Büyüleyiciliği yok. Sıradan mumyalar. Müzede Osmanlı ruhunu yaşayamadık. Hayal kırıklığına uğradık desem yalan olmaz. 

Türkiye’de bu iş, yani müzecilik işi o kadar gelişmiş değil anladığımız kadarıyla. Diğer gittiğimiz yerlerde de aynı örneklerle karşılaştık. Tarihi bir eserin içinde suntadan raflar var mesela. Sivas’ta Buruciye Medresesi’nin avlusuna kocaman bir Coca Cola reklamı koymuşlar… Alakaya maydanoz!

Neyse, biz gelelim asıl konumuza. Şehzade; padişah çocuklarına verilen ünvan. Devlet göreviyle küçük yaşta tanışıyorlar. Bazı şehirlere vali olarak gönderiliyorlar ki, görev içinde eğitilsinler. Amasya bu şehirlerden biri. Burada vali olarak görev yapan şehzadelerden bazıları padişah olmuşlar. Bu şehzadelerin isimleri şöyle: 

Amasya’da Valilik Yapan Şehzadeler

Şehzade Bayezid (Yıldırım Bayezid): 1386 

Şehzade Çelebi Mehmet (I. Mehmet): 1389-1402 1403-1423 

Şehzade Murad (II. Murad):1415 - 1421 

Şehzade Ahmet Çelebi: 1435 

Şehzade Mehmed (Fatih Sultan Mehmet): 1438 

Şehzade Alaeddin:1442 

Şehzade Bayezid (II. Bayezid): 1454-1481 

Şehzade Ahmed: 1481-1511 

Şehzade Murad: 1511-1512 

Şehzade Mustafa: 1540-1553 

Şehzade Bayezid: 1557-1558 

Şehzade Murad (III: Murad): 1566

Daha sonra Padişah olan şehzadeler

Yıldırım Bayezid

I. Murad'ın oğlu olan Yıldırım Bayezid, 1386 yılında Amasya'yı Osmanlı sınırları içine almış, 1389'da da Amasya Valiliği'ne atanmıştır. Aynı yıl içerisinde de Osmanlı tahtına davet edilmiştir. 

Çelebi Mehmet

Yıldırım Bayezid'in oğlu olan Çelebi Mehmet, babasında sonra Amasya Valisi olarak tayin edilmiştir. 1402 yılında Ankara Savaşı'ında Timur'a yenilen ve dağılan Osmanlı birliğini Amasya'daki dirayetli yönetim anlayışı ile yeniden sağlamıştır.

II. Murad

1404 yılında Amasya'da doğmuştur. 1415'te 11 yaşındayken Amasya Vali'liğine atanmıştır. Babası Çelebi Mehmet'in 1421 yılında vefatı ile birlikte tahta davet edilmiştir.

Fatih Sultan mehmed

Kardeşi Şehzade Ahmet'in Amasya valiliği sırasında ölümü üzerine (1438) yerine atanan Şehzade Mehmet, bu görevini bir yıl kadar sürdürmüştür. 

Sultan II. Bayezid

1454 yılında 7 yaşındayken Amasya'ya vali olarak gönderilen Şehzade Bayezid, 27 yıl bu görevde kaldıktan sonra 1481 yılında Osmanlı tahtına çıkmıştır. 

III: Murad

II. Selim'in oğludur. 1566'da Amasya valiliğine tayin edilmiş olup, yaklaşık bir yıl bu görevinde kalmıştır. Amasya'da valilik yapan son şehzade olmuştur.

Yavuz Sultan Selim (I. Selim)

Amasya Valisi Şehzade Bayezid'in (II. Bayezid) oğludur. 1470'te Amasya sarayında doğmuş, 11 yaşına kadar babasının yanında Amasya'da eğitim almış ve 1481'de Trabzon'a vali olarak atanmıştır.

Bimarhane (Darüşşifa)

Yakutiye Mahallesi’nde, ana cadde üzerinde bulunan bu yapı,  İlhanlı Hükümdarı Olcaytu Mehmet Hüdabende ve eşi İlduş Hatun adına 1308-1309 yıllarında yaptırılmış. 

Burada akıl hastalarının müzik ve su sesi ile tedavisi öncelik kazanmıştır.  Amasyalı bir hekim olan Sabuncuoğlu Şerafeddin bu Darüşşifada 14 yıl hekimlik yapmıştır. Fatih Sultan Mehmet döneminin en ünlü hekim ve cerrahlarından olan Sabuncuoğlu Şerefeddin 1386 yılında Amasya’da doğmuştur. Amasya'daki Bimarhane'de Burhaneddin Ahmed’den tıp eğitimi aldıktan sonra yine burada 17 yaşında hekimlik yapmaya başlamıştır. Yaptığı çalışmalar sonucunda zamanla adı bütün Anadolu'da duyulmuştur. 

Sabuncuoğlu Şerefeddin cerrahlık konusunda üç önemli eser yazmıştır. En önemli eseri, "Kitab-ı Cerrahiye-i al Haniye"dir. Konularını minyatürlerle anlatan ve Fatih Sultan Mehmet'e ithaf edilen bu kitap İslam tıbbına büyük bir yenilik getirmiştir. Uzun yıllar hekimlik yaptıktan sonra, 1468 yılında "Mücerrabname" adlı eserini kaleme almıştır. Bu sırada 85 yaşındadır.

Rehberimiz Yasin’in anlattığına göre Sabuncuoğlu’nun bu eşsiz eseri fransızlara hediye edilmiş. Bizdeki nüsha kopyesiymiş. 

1470 yılında Amasya’da vefat eden Sabuncuoğlu Şerefeddin, Darüşşifadaki çalışmaları, yazdığı eserleri ve hayranlık uyandıran bilim adamı kişiliği ile bugünlere kadar gelmiştir.

XIX. yüzyılda Bimarhane önemini yitirmiş, ipekböceği kozacılarının yeri olmuş, sonra da Amasyalı esnaf burayı depo olarak kullanmıştır. 

Osmanlı, müzikle akıl hastaklarını tedavi ederken bugün ilaçla dahi bahar depresyonunu bile doğru düzgün tedavi edilemiyorsa oturup düşünmek gerekir.

Bu sürece gerek göz yuman gerekse sesini çıkarmayan, hem sağlığımızı hem de kaynaklarımızı küresel sermayeye peşkeş çeken kapitalizmin sadık müritlerini, ne tarih ne vicdanlar ne de Allah affedecek!

Amasya Sultan II. Bayezid Camii

Sultan II. Beyazıd adına oğlu Şehzade Ahmet tarafından 1485-86 yılları arasında cami, medrese, imaret, türbe, şadırvan ve çeşmeden ibaret bir külliye olarak yapılmıştır. Cami beş yıllık bir süre sonunda tamamlanmıştır. Caminin beş kubbesi vardır. 

Ayrıca ahşap pencere kanatları devrinin İslam camilerinde olduğu gibi; 15.y.y. ahşap sanatının en ince örneklerini temsil edermiş.

Doğu kısmındaki minaresi renkli taşlarla yivli, batı kısmındaki minare ise palmetlerle (taş üzerine işlenmiş kabartvmalar) süslü olarak yapılmıştır. Caminin batı tarafında medrese var, ilk müderrisi Şeyhülislam Zembilli Ali Efendidir.  Doğu tarafında ise imaret vardır; imaret ve tabhaneler, fakirlere, yoksullara ve yolculara bedava yemek verildiği ve korunup barındırıldığı yerlerdir. 

Evliya çelebi II. Bayezid külliyesi'nin imarethanesinde her gün fakirlere bol ve kusursuz yemeklerin verildiğini yazar. Hemen yanında da konuk evi vardır. 

Caminin inşasında kullanılan taşların arasına hiç harç konulmamış. 

Sultan Bayezid Camii’nin mimarisindeki değişik özelliklerinden biriside giriş kapısında ve mihrabında bulunan ve el ile çevrilebilen silindir taşlardır. Silindir taşları, bir deprem veya doğa olayında caminin terazisinin bozulup bozulmadığını anlamak için kullanılır. Silindir taşları herhangi bir depremden sonra çevrildiğinde dönmezse caminin zemini kaymış yani terazisi bozulmuş demekmiş.

Caminin avlusunda 524 yıllık iki adet çınar bulunmakta. Bunlar o yıllarda yıldırımlara karşı paratoner görevi görmüşler.

Osmanlı Müzesi, Amasya Minyatür Müzesi, Hazeranlar Konağı, Amasya Kalesi, Ferhat ile Şirin’in mezarları, Pir Cemaleddin Abdurrahman-ı Sani Çilehane Camii ve daha nice gezilecek yerleri var Amasya’nın. 

Amasya çok güzel bir şehir. Dağları, evleri, köprünün ayakları her taraf ışıl ışıl parlıyor. Binbir gece masallarında gibiyiz. Yüksek dağları, parlayan güneşi, yemyeşil ağaçları, kiremit çatılı sıra sıra evleri ve şehri ikiye ayıran Yeşilırmak’ı, köprüleri,  beyaz boyalı, ahşap pencereli ve cumbalı iki-üç katlı evleri ile işte burası Amasya.

Dünyanın en güzel misket elması, kirazı, şeftalisi ve bamyasının üretildiği, tarih ve doğanın içiçe bulunduğu ilginç bir antik kent görmek istiyorsanız, daha ne duruyorsunuz sıcakkanlı ve misafirperver insanlarıyla, Amasya sizi bekliyor…

Devam edecek

Rüştü Kam