25 Haziran 2015 Perşembe

ZEKAT'IN % 25'Şİ FAKİRİN HAKKIDIR /2015

Bir davaya en büyük zararı ona saldıranlar değil, onu gereği gibi savunamayanlar verir.

Davası olanın, destekçisi Allah'tır.
Duası olanın davası olur, davası olanın iddiası da olur.
Dava sahibi olanlar heva sahibi olamazlar
Allah uğruna verilen mücadelenin mağlubiyeti yoktur.
Bir davaya en büyük zararı ona saldıranlar değil, onu gereği gibi savunamayanlar verir.
En etkilli davet temsildir.
Davası olmayanın daveti olmaz; davanız varsa davetiniz de vardır.

2011 yılında zekât konusunu işlemişim. Aradan 4 sene geçmiş.  Bu sene o yazıyı aynen önemine binaen tekrar istifadenize sunuyorum. Çünkü yazıya ilave edilecek fazla bir şey yok. Müslümanlarda bir değişme, gelişme olmuş mu, ona birlikte bakalım. Allah’ın mal mülk verdiği, zengin kıldığı Müslümanlar ne âlemde bir görelim. Sadece, davetlerde fotoğraf çektirmekle mi meşguller, yoksa bu üç sene zarfında üç tane de olsa bazı kurumların altına imza koymuşlar mı, birlikte bakalım:

Maddeye tamahkâr olmamak lazımdır

Ramazan ayının içindeyiz. Bu ayda herkes üzerine düşen görevi yapmalıdır. Zekâtlar, fidyeler, fitreler ve mali yardımlar mümkün olduğunca yaşanılan yerin (Berlin’in) dışına çıkarılmamalıdır. Kur’an’ın buyruğu bu yöndedir. Yardımlarınızı bulunduğunuz yerin dışına çıkarmak için kapınıza gelenlere sakın itibar etmeyiniz. Kim olursa olsun, hangi yardım kuruluşu olursa olsun itibar etmeyiniz.

Biz önce bulunduğumuz çevredeki insanlardan sorumluyuz: “Sana, neyi infak edip vereceklerini soruyorlar. De ki: İnfak ettiğiniz mal ve nimet; ana-baba, yakınlar, yetimler, yoksul ve çaresizlerle yolda kalan için olmalıdır. Hayır olarak yaptığınızı Allah en iyi biçimde bilmektedir.” (Bakara 215)

Lütfen sorumluluk bilinciyle hareket edelim. Geleceğimizi düşünelim, çocuklarımızı düşünelim. Yardımlarımızı öncelikle kendi çocuklarımızın geleceği için yapalım. Sorumluluk bilincidir insanı olgunlaştıran, sorumlu kılan. Hesabımızı, kitabımızı bu bilinçle yapalım. Görev bilinciyle hareket edersek, görevimizi birisinin hatırlatmasına ihtiyaç kalmayacaktır.

Bugünlerde yardım kuruluşları, duygularımızla hareket etmemizi sağlayacak broşürler yayınlamaya başladılar yine. Televizyonlara reklamlar veriyorlar, el ilanları dağıtıyorlar, Afrika’lı çaresiz insanların fotoğraflarını broşürlere basarak duygularımızı tetikliyorlar/sömürüyorlar. Hergün, yerden pıtırak (Kırlarda yetişen yabanî bir otun dışı dikenli tohumu) biter gibi yardım kuruluşları çıkıyor ortaya. 50 yıldır böyle yapıyorlar, hele son senelerde bu yoldan geçinenlerin sayısı daha da fazlalaştı.

Yardım kuruluşlarının, kira paraları, personel çalıştırıyorlar ve onların maaşları, verdikleri reklamların paraları verdiğiniz  yardımlarınızdan karşılanıyor, bunu bilesiniz.

Yardım kuruluşlarının topladıkları paraların ortalama hesabını yaparak çıkalım yola, bakalım ne işe yaramış bu güne kadar verdiklerimiz: Bütün Almanya’yı hesaba dahil edelim ve hesabı sadece Türkiye’liler üzerinden yapalım.  3 milyon insanımız yaşıyor Almanya‘da. 2 milyon insanımızı bir kenara bırakalım ve bir milyon insanımızı esas alalım.

Tahmini olarak yılda bir milyar Euro toplanıyor

Yardım kuruluşlarına verilen bağışları; zekât, fidye, fitre, bağış ve kurban olmak üzere şahıs başı 100 € olarak hesaplayalım. 1.000.000x100=100 milyon € yapar. Bu hesaptan yola çıkarsak son on yılda 1 milyar € toplanmış demektir. Bu bir milyar € genel olarak Afrika ülkelerine gönderildi, Filistin’e, gönderildi, Irak’a, Suriye’ye gönderildi, Afganistan’a gönderildi hâlâ da gönderiliyor.
Şimdi sonuca bakalım; kaç tane Afrika ülkesini açlıktan kurtarmışız yaptığımız bu yardımlarla, kaç tane Afrika ülkesi bizim yardımlarımızla ayağa kalkmış, kaç tane Afrika ülkesi bu vesileyle sorunlarını çözmüş? Aksine, yardım yapılan ülkelerin problemleri çözülmediği gibi, her geçen gün kervana bir başka ülke katılıyor...

Unutmayalım bu yardımların birkaç mislini BM de yapıyor. Avrupa ülkeleri ve İslâm ülkeleri de yapıyor. Buna rağmen o ülkelerde problemler azalacağı yerde artıyor. Şimdi Suriye çıktı sahneye. Yine keselerimizin ağzını açtırdılar bize.

Emperyalist ülkeler  bir bahane uydurarak önce oradaki insanları bombalıyorlar. Evsiz yurtsuz bırakıyorlar. Sonra da Müslümanlara değişik isimlerde yardım kuruluşları kurdurtuyorlar. Paralar toplanıyor, bilezikler, yüzükler, küpeler dolduruluyor torbalara. İhtiyaç gösterilen yerlere paralar gönderiliyor. O paralarla silahlar alınıyor. Silahları satan emperyalistler, alanlar genelde Müslüman gruplar. Öldüren de Müslüman öldürülen de. Onlar birbirlerini daha iyi öldürsün diye yardım kuruluşlarına yardım edenler de Müslümanlar.
Filistin’e, ben kendimi bildim bileli yardım gönderilir(51 doğumluyum). Bitti mi Filistin meselesi? Duruldu mu sular? Küçücük Filistin’de iki tane grup var. El-Fetih ve Hamas. Kendileriyle didişmekten düşmanlarına karşı ortak tavır bile alamıyorlar. Çünkü kendi içlerindeki silah tüccarları o savaşın bitmesini istemiyorlar çünkü.

Perde arkasında dönen dolapları görmek lazım. Bizlere ne Türkiye, ne de Birleşmiş Milletler elini uzatıyor. Oysa aynı Türkiye Somali gibi dünyanın başka ülkelerine yardım gönderiyor. BM de yardım gönderiyor oralara. Bizim kendi göbeğimizi kendimizin kesmesi gerekiyor. Hesabı Allah önce çocuklarımızdan başlayarak soracak bize. “Ey İman Edenler! Kendinizi ve ailenizi, yakıtı insanlar ve taşlar olan ateşten koruyun!”(Tahrîm: 6)
Sadece çocuklarımızın karnını doyurmakla bu azaptan kurtulamayız. Onların ruhlarını da doyurmamız gerekiyor. Onları kimlikli bir nesil olarak geleceğe yönelik yetiştirmeliyiz. Hz. Ali der ki:” Çocuklarınızı yetişkin olarak bulunacakları çağa göre yetiştirin.” Çocukları yetiştirmek için müesseseler kurmalıyız. Çocuk yuvalarından başlamalıyız işe. Müfredatını kendimizin hazırladığı bir yuvadan bahsediyorum. Teşvikler alarak, para kazanmak için açtığımız yuvalardan değil.

Ölüm haktır, dünya fanidir

İnsan geriye dönüp baktığında keşke yapmasaydım diyeceği işleri yapmamalıdır. Dünya fanidir ve çok kısadır. Bu tespitime katılmak için sadece aynaya bakmanız yeterli olacaktır. Yol haritasını Allah vermiştir elimize. Bu yolda, yol işaretlerine dikkat ederek yürümek gerekir.

Berlin’de yaşıyoruz. Aradan tam 50 yıl geçmiş. Bu kadar yılda elde ettiğimiz tecrübeler ve birikimler bizleri hata yapmaktan alıkoymalıdır.

Biz güzel olmak istemedik, güzeli görmek istedik. Güzel olmaya çalışmak egoistliktir, güzeli görmeye çalışmak ise fedakârlık ister. Güzeli görmeye çalışan aynı zamanda güzel de olur. Yol O`nun yoludur. Gerisi angaryadır.

Afrika ülkelerini Müslümanlar fakirleştirmedi

Afrika ülkelerini, halkı Müslüman olan ülkeler fakirleştirmedi, aç bırakmadı. Avrupa ülkeleri ve Amerika aldı o insanların elinden ekmeğini. Emperyalistler, ekmeğini elinden aldığı insanların karınlarını da Müslümanlara doyurtarak bir taşla iki kuş vuruyorlar. Sonuçta her iki durumda da kârlı çıkan onlar oluyorlar.

Müslümanlar da işin bu taraflarını hesaba katmadan dolmuşa binerek kısa yoldan Cennetin(!) yolunu tutacaklarına inanıyorlar, o kadar inanıyorlar ki; kuruntularından yanlarına yaklaşılmıyor. “Ben bu sene zekâtımı, kurbanımı Filistin’e gönderdim, Suriye’ye gönderdim, Irak’a gönderdim...”

Bizim çocuklarımıza kim sahip çıkacak 

Anne ve baba olarak bizler, sorumluluk duygusu taşıyan bizler, “Yakıtı insanlar ve taşlar olan Cehennem azabı” ndan korkan bizler: Çocuklarımızın durumu bu kadar açıkken, göz önündeyken,  bu vurdumduymazlık niye.
Müslümanlar yukarıda hesabını yaptığımız parayı Almanya’da bıraksalardı; bugün Sarrazin’ler kendilerine malzeme bulamayacaklardı. Adımız göçmen olmayacaktı, yabancı olmayacaktı. Sahibimiz buyurur ki: “Aklınızı çalıştırmazsanız sizi pislik içinde bırakırım.” (Yunus 100)

Pislik;
-kaos demektir,
-anarşi demektir,
-aşağılanma demektir,
-tepelenme demektir,
-kölelik demektir,
-açlık demektir,
-sefalet demektir,
-gözyaşı demektir,
-kan demektir...

Müslüman ülkeler pislik içindedirler bugün? Görevlerini yerine getirmedikleri için bu böyledir. Sahip oldukları zenginlikleri Müslümanların kalkınması için yatırıma dönüştürmedikleri için bu böyledir. Sahip oldukları paralarını emperyalistlerin bankalarına koyarak onları zenginleştirdikleri için bu böyledir.

Bu paralarla neler yapılabilirdi

1. Bu paralarla vakıflar kurulurdu.
2. Bu vakıflar aracılığıyla üniversite öğrencelerine hatırı sayılır burslar verilirdi.
3. Yine üniversite öğrencileri için yurtlar açılırdı.
4. Üniversiteyi bitirenlerin doktora yapmaları teşvik edilirdi,
5. Hastaneler yapılırdı, Müslümanların hastaneleri, kilise hastaneleri gibi.
6. İslâm’ın tanıtımı amaçlı, aşevleri kurulurdu; böylece parklardaki, köprü altlarındaki insanların midesine sıcak çorba inerdi.
7. Ehl-i Kitab’a yönelik İslâm’ı tanıtıcı programlar düzenlenir, çalışmalar yapılırdı.
8. Araştırma merkezleri, enstitüler kurulurdu.
9. Çocuk yuvaları açılırdı.
10. Kamu yararına çalışan dernekler desteklenirdi.
11. Tercüme büroları açılarak ihtiyaç duyulan eserler Almancaya çevrilirdi. Almanca’dan da Türkçe’ye.
12. Çocukların ve gençlerin bilinçlenmesine vesile olacak, bilgi ve görgülerini artıracak, onların tarih bilincini geliştirmek için tarihi mekânlara geziler düzenlenirdi.
13. Türkçe dil kursları açılırdı,
14. Uygun olan yerlere minareli camiler, kültür merkezleri yapılırdı; böylelikle Müslümanlar fabrika binalarından, arka avlulardan, bodrumlardan kurtulmuş olurlardı;  dinlerini bodrumlara hapsetmezlerdi.
15. Ve tüm bu kurulumlarda çalışacak olan personelin maaşı da, yine bu fondan karşılarlardı.
16. Gazete çıkarılırdı, dergi çıkarılırdı, haber ajansları kurulurdu.

Sonuç:

1-Allah bize öncelikle kendi neslimizden hesap soracaktır. Berlin’de, Almanya’da yaşayan neslimizden hesap soracaktır. Ehl-i Kitap’la olan ilişkilerimizden hesap soracaktır. Bir Kitap Ehli’nin; “Ya Rabbi bu Müslüman kulun 40 sene bana komşuluk yaptı ve bir gün olsun benim kapımı çalmadı, İslâm nedir anlatmadı. Kurbanını Afrika’da kesti, zekâtını fitresini Afrika’ya gönderdi, ben kurbanda sadece kan gördüm, boğaların vahşice boğazlandığını gördüm. Bunlar yetmiyormuş gibi benim karımı-kızımı baştan çıkardı bu komşum, ben bu kulundan şikâyetçiyim” derse kimse yakasını kurtaramaz Yüce Yaratıcının elinden. Çünkü Kur’an, yardımların en yakınından başlayarak yapılmasını ister. Ehl-i Kitap’a da çok önem verir.

2-Afrika halkı, Asya halkı, Arap halkı bugün olağan üstü bir durumla karşı karşıyadırlar ama bu duruma durup dururken gelmediler. Kendi zenginliklerine sahip çıkmadılar. Devlet iyi yönetilmedi. Halk kötü yönetimlere zamanında müdahale etmedi. Kıtlığın altında yatan, kuraklık gibi doğal afetler değil. Bunlar tetikleyici sebepler. Asıl sebep, uluslararası kapitalizmin ülkenin tarım sektörünü çöküntüye uğratmış olmasıdır. Allah elbette bu insanlara yardım etmemizi ister. Ancak onlardan kendi sorunlarını kendilerinin çözmelerini ister.

3-Allah zekâtın sekiz yere verilmesi gerektiğini buyurur. 100:8=12,50 eder.
“1-Fakire   12,5+
 2-Miskine 12,5= 25 yapar.  Yani fakirin direk zekattan alacağı pay %25 tir. Bundan dolayı  zekatımızın, maddi yardımlarımızın %25’ini Afrika ülkelerine veya başka ülkelerdeki muhtaç insanlara veya zulme uğramış insanlara gönderebiliriz, göndermeliyiz de.

Fakat kalan %75’den direkt olarak fakirin hakkı/payı yoktur. Dolaylı olarak vardır:

1-Bu pay, borçluların payıdır. Herhangi bir sebepten dolayı işini kaybetmiş veya borçlanmış, ödeme sıkıntısı çeken kişinin payıdır. Fakirlere hizmet etmesi için kurulacak başka kurumlarındır.

2-Bu pay, İslâm’ı kendilerine anlatmamız gereken insanların payıdır.(Müellefet-ül kulûb) Gayri Müslimlerin, ateistlerdir, müşriklerin, kitap ehli olan insanların payıdır.

3-Bu pay, zekâtı toplamak ve gerekli yerlere dağıtmakla ilgili kurumun payıdır.(zekât memurları) Zekâtı kurum toplayacaktır. O kurumda çalışan insanlar fakirin tespitini yapacak, ihtiyaçlarının tespitini yapacaktır. Zenginin vermesi gereken zekâtının tespitini de yapacaktır. Böylelikle önüne gelenin yardım kurumu kurmasının önüne de geçilmiş olacaktır.

4-Bu pay, hürriyeti elinden alınmış insanların hakkıdır. Fikir suçlularının payıdır. Düşüncesini ifade ettiği için mağdur olmuş insanların payıdır. (Kölelerin)

5-Bu pay, Allah yolunda yapılması gereken her türlü çalışmayı yapmak içindir.(Fi sebilillah)

6-Bu pay, yolda kalmış insanların payıdır.”(Tevbe 60)

Ve bu payların Berlin’in dışına çıkmaması gerekir. Çünkü bu paylarla Berlin’de yaşayan Müslümanların geleceğine yatırım yapılma zorunluğu vardır.

Oyuna gelmeyelim, dikkatli olalım, aklımızı çalıştıralım, duygusal davranmayalım. Heyecanımızla hareket etmeyelim. Çocuklarımızın içinde bulunduğu durumu göz ardı etmeyelim. Görmezlikten gelmeyelim. Deve kuşu gibi başımızı toprağa gömmeyelim.

Kendi evimizde yangın varken başkasının evindeki yangını söndürmeye gidemeyiz, gidersek evimiz yanar. En önemlisi, toprağın altındaki hesabın çetin olduğunu unutmayalım.

Bugün Afrika halkı, Irak halkı, Filistin halkı, Afganistan halkı, Suriye halkı pislik içindedir. Aklımızı çalıştırmazsak yarın biz de pislik içinde kalabiliriz. O zaman artık her şey için çok geçtir. Bor’un pazarı geçmiştir. Eşeğin Niğde’ye sürülmesi gerekir.


Devam edecek

Rüştü Kam

15 Haziran 2015 Pazartesi

TRABZON VENİ VİDİ SCRİPSİ (Vl) "Geldim, gördüm, yazdım" 2015

Avrupa ile Asya'nın İpek yolu üzerindeki en önemli irtibat noktasında bulunan Trabzon, bu öneminden dolayı tarih boyunca birçok uygarlığa ev sahipliği yapmıştır. Tarihin en eski çağlarından beri insanoğlunu barındırmış olan bu güzel kent, öykülerle, türkülerle dolu zengin bir kültürel mirasa sahip.
Tarihsel süreçte kentin; Miletler, Persler, Romalılar, Bizanslılar ve Komnenos’ların egemenliği altına girdiği bilinmektedir. 13.yüzyılın başlarında kurulup 250 yılı aşkın bir süre hüküm süren Trabzon Komnenos Prensliği 26 Ekim 1461 yılında Fatih Sultan Mehmet' in Trabzon'u fethiyle sona ermiştir.
Müzeler, manastırlar, camiler, türbeler, hanlar, hamamlar, bedesten ve kenti çevreleyen surlar, sivil mimari örnekleri ve çarşılar kentin tarihi dokusuna bir nakış gibi işlenmiş.
Batılıların "muhteşem" diye adlandırdıkları Osmanlı padişahı Kanuni Sultan Süleyman'ın doğup büyüdüğü ve 15 yaşına kadar yaşadığı kentte, Roma, Bizans ve Osmanlı döneminden günümüze ulaşan pek çok tarihsel anıt var.
Gümüş ve altının Trabzonlu zanaatkârların elinde nakışa dönüştüğü kazazlık(tel gümüş sarma) ve hasır bilezik ürünleriyle, horonu, kemençesi ile diğer folklorik unsurlar Trabzon'un dünya tanıtımında başlıca simgeleri.
Trabzon kuymağıyla da meşhur. Tereyağı, peynir ve mısır unu karışımı ile yapılan kuymak yöre mutfağındaki özgün yerini hâlâ korumakta.



Akçaabat
Akçaabat’tayız. Saray Restoran’a demir attık. Akçaabat köftesi yiyeceğiz. Masa donatılmış.  Mısır ekmeği ve yoğurt da var. Bekleyemedim köfteyi, başladım yoğurda mısır ekmeği doğrayarak yemeye.  Çocukluğumda yediğim en mükemmel yemekti bu. Evet Akçaabat köfteleri de geldi.  Denildiği kadar var, müthiş bir lezzet. .Akçaabat Köftesi 1930 yıllarında Akçaabat’lı lokantacıların ortaklaşa yaptıkları bir köfteymiş. Sığır ve dana kıyması karıştırılarak yapılırmış. Harcına ekmek ve sarmısak da ilave edilirmiş. 
Arkasından Laz Böreği, börek denildiğine bakmayınız, o bir tatlı. Adı laz Böreği. Eee burası Karadeniz…
Namazlarımızı burada cem ederek kıldık. Saray Restoran’da küçücük bir mescid var, burada namazınızı kılabilirsiniz dediler. Restoranın o ihtişamı mescide yansımamış, çok pis ve daracık bir yer. Namazdan sonra restoran sahibine, ‘Dünyalıklar konusunda hassas davranmışsınız ama, iş Allah'ın rızasına gelince unutmuşsunuz.‘ dedim. Yerlerinin darlığından dem vurmaya başlayınca hafifçe tebessüm ederek ayrıldık oradan.



Atatürk Köşkü
Soğuksu Tepesi, merkezden 8 km uzakta çam ağaçlarıyla çevrili bir bahçe. Trabzon ayağınızın altında. Bahçenin içinde çok güzel bir köşk var, bembeyaz, gelin gibi. Atatürk Köşkü: Bu köşk 1903 yılında işadamı Konstantin Kapogiannidis için yapılmış . Sahibi ailesiyle birlikte mübadele zamanı (1923) Yunanistan’a zorunlu göç etmiş. Atatürk Trabzon’a geldiğinde bu köşkte bir süre dinlenmiş (1924). İkinci kez geldiğinde (1931), bu köşk Trabzonlular tarafından kendisine hediye edilmiş. Bugün köşk müze olarak kullanılmakta .
Köşkün hemen karşısında Telkari mağazası var, gümüş takılar satan bir mağaza. Hanımlar yağmuru da fırsat bilerek hemen o mağazaya sığındılar. Arayıp da bulamadıkları fırsat. Bir taşla iki kuş.



Trabzon Çarşısı
Trabzon Çarşısı’na geldiğimizde akşam olmak üzereydi. 3 saat serbest zaman verildi. Kimimiz valiz alacak, kimimiz Trabzon hurması, kimimiz altın takı.  Dağıldık çarşıya. Trabzon hurması denilen meyve; cennet elmasının kurutulmuşu. Hanımın öğrencilerinden Fatma Keski’nin siparişiymiş. Birkaç dükkan gezdik. Kimsede yok. Bulmadan dönmek de olmaz. İnanmazlar bulamadığımıza. Hanım telaşlandı. Tam ümidimizi kestiğimiz anda tezgahtar seslendi. 1kg. Kadar buldum… 

Ayasofya Kilisesi
Otobüsün yanındayız. Ancak sözleşilen saatte eksiksiz toplanamadık, Kemal ile Davut yoklar. 45 dakika kadar bekledik, gelmediler. Onlara telefonda Ayasofya Camii‘ne gideceğimizi söyledik ve ayrıldık çarşıdan. Akşam namazını yatsı ile birlikte Ayasofya Camii’nde kıldık:  Kemal ve Davut oraya taksi ile gelmişler. 

Ayasofya Kilisesi, Rehber Yasin’in anlattığına göre; 1204 yılında Trabzon İmparatorluğu‘nu kuran Komnenos Ailesinden Kral I.Manuel (1238-1263) tarafından 1250-1260 yılları arasında yaptırılmış. Ayasofya adı "Kutsal Bilgelik" anlamına geliyormuş. Bizans Kiliselerinin en güzel örneklerinden birisi olan yapı, tepede inşa edilmiş. Denize nazır. Kubbeli. 

Binanın en görkemli cephesi güneyi. Burada Adem'le Havva'nın yaratılışı kabartma olarak bir friz halinde anlatılmış. Güney cephesindeki kemerin kilittaşı üzerinde Trabzon'da 257 yıl hüküm süren Komnenos Hanedanı'nın sembolü olan tekbaşlı kartal motifi bulunmakta. Kubbede ana tasvir İsa‘ymış, bunun altında bir kitabe kuşağı, daha altta ise melekler frizi bulunurmuş. Pencere aralarında oniki havari tasvir edilmiş. 

Pandantiflerde değişik kompozisyonlar yer almakta. İsa'nın doğumu, vaftizi, çarmıha gerilişi, kıyamet günü gibi sahneler betimlenmiş, harika bir işçilik. Ancak biz bunların çoğunu göremedik, çünkü, kiliseyi camiye çevireceğiz diye üzerleri suntayla ve sıvalarla kapatılmış o güzelim motiflerin.

 

Kilisenin serüveni
Kilise, Fatih Sultan Mehmet’in 1461 yılında Trabzon’u fethini takiben camiye çevrilmiş ve vakıf eser olmuş. 1868 yılında harap durumda olan cami Bursalı Rıza Efendi tarafından yeni baştan onarım görmüş. I. Dünya Savaşı yıllarında sırası ile depo, hastane daha sonraları yine cami olarak kullanılmış. 1958-1962 yılları arasında Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Edinburg Üniversitesi’nin işbirliği ile restore edilerek 1964 yılından sonra müze olarak ziyarete açılmış. 2013 yılında yeniden camiye çevrilmiş. 
Biz bu durumu yadırgadık. Binanın estetiği bozulmuş. Aslına uygun olarak onarılmadığı belli. Yazık etmişler Ayasofya Kilisesi‘ne. Camiye çevrilişinin siyasi bir sebebi var mıdır bilemiyorum ama, yapılar, ister kilise olsun, ister cami olsun, yapılış amacına uygun olarak onarılmalı, kuıllanılmalı ve ziyarete açılmalıdır. Balkanlardaki cami katliamı gibi Türkiye’de de kilise katliamı yapılmamalıdır. 
Arkadaşlar arasında bir tartışma başladı ziyaretten hemen sonra; müslümanların yaşadığı bölgelerdeki kiliseler camiye çevrilmeli midir, yoksa amacına uygun olarak muhafaza edilmeli midir? Çoğunluğun görüşü ikinci şık; amacına uygun olarak muhafaza edilmelidir çıktı.



Sümela Manastırı
Sabah 8.00de Sümela yolundayız. Belirli bir yere kadar otobüsle gittik. Ondan sonra Minibüslerle yola devam ettik. Minibüsün de gidemediği yerler var. Ondan sonrasını yaya yürüdük. Ormanın içinde patika yolda yürüyoruz yokuş yukarı. Ayağınızın kayması durumunda aşağıya yuvarlanırsanız, parçalarınız bile bulunmaz. Manzara harika. Oksijen bol. Dağların tepeleri karlı. bu karlı dağların başı dumanlı. Bulutlarla sarmaş dolaş olmuşlar kucak kucağa yatıyorlar sanki. Bazen de güneş eşlik ediyor bu seremoniye. Rüya alemindeyiz. 
Sümela Manastırı‘na geldik sonunda. Allah’ı bulmak ve O na yakın olmak, O’nun nefesini ensede hissetmek için olmalı herhalde; kilise mümmkün olduğunca yükseğe yapılmış. Dar ve uzun bir merdivenle manastırın ana girişine ulaşıyoruz. Giriş kapısının yanında muhafız odaları bulunmakta. Buradan bir merdivenle iç avluya iniliyor. Solda, manastırın esasını teşkil eden ve kilise haline getirilen mağaranın önünde çeşitli manastır binaları bulunmakta. Sağ tarafta kütüphane yer almakta. Yine sağda yamacın ön yüzünü kaplayan büyük balkonlu bölüm, keşiş odaları ve misafir odaları olarak kullanılıyormuş.
Yasin devam ediyor anlatmaya, herkes can kulağıyla dinliyor: „Sümela Manastırı, Trabzon’un Maçka ilçesindedir. Bu manastır tarihin en eski yapılarından biridir. Zigana Dağı‘nın eteklerine kurulmuştur. Yapı gördüğünüz gibi oldukça sarp olan dağın zirvesine yapılmıştır. Vadiden yaklaşık 300 metre yükseklikte bulunan yapı dünyanın en eski ve en önemli tarihi manastırlarından biri olma özelliğini taşır. Aşağıda gördüğünüz dere Meryemana (Panagia) deresidir.
Manastır hakkında çok fazla efsaneler mevcuttur. Anlatılanlara göre, burayı Atinalı Barnabas ile Sophronios adlı iki rahip yaptırmış. Bu iki rahip aynı gece rüyalarında Hz. isa ve Hz.Meryem’i görmüşler. Gördükleri yer Sümela’nın bulunduğu bu yermiş. Birbirinden habersiz olarak yola çıkmışlar ve burada buluşmuşlar. Birbirlerine gördükleri rüyayı anlatmışlar. Hayretler içinde birbirlerini dinleyen rahipler bu rüyanın bir işaret olabileceğini düşünerek, vurmuşlar kazmayı dağların sarp yamacına. Ve Manastırın temelini atmışlar. Asıl adı Meryem Ana Manastırı’dır. Sümela "Sou-mela" Manastırın Rumca adıdır. Manastır M.S 395 yıllarında Trabzon Rum İmparatoru III. Alexios döneminde yapılmıştır. 
Sümela’yı Hristyanlar tarafından değerli kılan en önemli nokta Hz. Meryem resmidir. İnanışa göre bu manastırda Hz. İsa’nın havarilerinden olan Aziz Lukas’ın çizdiği Hz. Meryem portresi manastırın temelini atan rahipler tarafından buraya getirilmiştir. Ancak bugüne kadar o resim hiç görülmemiştir.  
Dağın zirvesinde kurulmuş olan bu muhteşem manastırı önemli kılan;  mucizeler gösterdiğine inanılan ve Hıristiyanlar için son derece önemli ve kutsal sayılan bu portredir. Yaygın bir inanışa ve birçok kaynağa göre, Aziz Luka bu portreyi her gittiği yere beraberinde götürmüş ve Kutsal Meryem onu bu nedenle mutlu kılıp, Aziz Luka'nın yaptığı her işi kutsamıştır.
Maalesef bu güzelim Manastır, define avcıları tarafından sık sık kazılmış ve gördüğünüz gibi harabeye dönüşmüştür. Birkaç defa da yanmıştır. Bu yangınlar sırasında  Manastırın ahşap çatısı tamamen kül olmuştur, ve birçok tarihi değer de kaybolmuştur.
Fatih Sultan Mehmet Trabzon’u aldıktan sonra manastırın haklarına dokunmayacağına dair bir ferman yayınlamıştır. Yavuz Sultan Selim de buraya iki büyük şamdan hediye etmiştir. Diğer zamanlardaki padişahlar da buraya dokunmamışlar ve çeşitli onarımlarla gelişmesini sağlamışlardır.
Trabzon için büyük turistik önem taşıyan Sümela her yıl binlerece kişi tarafından ziyaret edilmektedir. 2010 yılında özel bir izinle Meryem Ana’nın göğe yükselişi sebebiyle burada bir ayin yapılmıştır. Bu ayin 88 yıl aradan sonra yapılan ilk ayindir. „



Maçka
Dönüşte Maçka’da soluklandık. Türküde olduğu gibi gerçekten taşlı. Yapılaşma çok kötü. O güzelim doğa çarpık yapılaşmaya baka baka, çarpıklaşmış. Doğanın o güzelliğine paralel bir yapılaşma ne de güzel olurdu. Yunus İnci tavsiye etti ve Trabzon ekmeği aldık oradan, kapış kapış herkes bir parça aldı ekmekten, katıksız yedik, lezzetli. 
Karadeniz insanı sert mizaçlı, kayalara, sarp yokuşlara baka baka sertleşmiş olmalılar. Hemen parlayıveriyorlar. Kötü niyetli olduklarını sanmıyorum.

Maçka yolları taşlı
Geliyor sarı saçlı
Ne oldu sana yavrum
Böyle gözlerin yaşlı

Dereler akar akar
Karışır denizlere
Kurban olayım yavrum
O sevdalı yüzlere

Yukarı gel yukarı
Irmağın gözündeyim
Eller ne derse desin
Ben gene sözümdeyim

Sis dağının başları
Duman değil kar idi
Sevdiğim senin ile
Ne günlerim var idi



Yomra
Yomra’dayız,  Yomra, Trabzon’a 14 km. uzaklıkta bir ilçe. Nufusu 30.000 civarındaymış. Buraların yerli halkı Turanî ırktanmış. Orta Asyalı Türklerden. 
Yomra‘da, çay fabrikası var. İkiçay çay fabrikası. Sorumlu mühendis fabrikayı, gezdirdi ve tanıttı. Çay, bahçeden sofraya gelinceye kadar hangi aşamalardan geçiyor, üretim nasıl yapılıyor, çay nasıl demleniyor? Bu konularda bilgiler aldık. Bizim için özel demlenmiş çayından da içtik mühendisin. Tabii ki hediyelik çaylarımızı da buradan almayı ihmal etmedik. Bir de tavsiye aldık mühendis beyden, „Demlediğiniz çayı, 45 dakikada mutlaka bitirin.“



Sürmene
Yol üzerinde Sürmene var. Sürmene‘nin de bıçağı meşhurmuş. Almadan geçmek olmazdı. Tek tek de satılıyor, takım olarak da. Sürmene’den Of’a oradan Çaykara’ya, sonra da Uzun Göl‘e geçtik. Uzungöl’de balık yiyeceğiz. Ta Berlin’den beri Uzungöl’deki balığa odaklandık. Uzungöl‘de balık yemek bir başkadır diye reklamını yapmıştı Tur Şirketi. Yanaştı otobüs restoranın önüne, heyacanla indik aşağıya. Ancak, mekan sahiplerinde bir telaş yok. Kim gelmiş niye gelmiş, buyrun efendim, şöyle oturun, çocuğum koş oradan sandalye kap da gel… Biz böyle şeyler bekliyoruz. 6 ay önceden rezerve edilmiş yerimiz var diye seviniyoruz. Üstüne üstlük bir de garson demesin mi?:„Mekânın önünden çekin arabanızı, 2 saat sonra gelin, doluyuz“… Birbirimize bakıştık. Emin’e ve Yasin’e dödük; “Ne oluyor arkadaşlar bu ne rezalettir böyle?“

 

Mekân Arap turistlerle dolu. Yer yok. Bizden önce onlar gelmişler. ‘Sanki Arabistan uzun Göl‘e taşınmış gibi. Adım attığın yerde Arap var. Para bol tabi. Bizi saf dışı bıraktılar. Yani Uzungöl bizi paraya değişti. En mütedeyyin bildiğimiz Karadenizli bizi sattıysa Arap’a. Başka ne denebilir ki…
Karşılıklı sertleşmelerden ve restleşmelerden sonra çiğ balıkları getirdiler önümüze, yesen bir türlü yemesen bir türlü. Balık ziyafeti Seyfi Bozdağ ve İsmail Yılmaz tarafından verildi. Gölün etrafını turladık yemekten sonra. Göl ile toprak içiçe geçmiş durumda. Yeşili bol bir yer Uzungöl. Doğa harikası bir yer. Elveda Uzungöl.
Bu güzelim yer maalesef pislik içinde. Çarpık yapılaşma burada da dikkatimizi çekiyor. Ağacın, ahşabın içinde beton evler. Tedbir alınmazsa 10 sene sonra Uzungöl’ün unutulması gerekir. Dünyanın en küçük camisi de burada yapılmış. 3 kişilik bir cami. Cami ile mütenasip olmayan kocaman bir minaresi var. 

Devam edecek.

Rüştü Kam

13 Haziran 2015 Cumartesi

“Farklı Coğrafyalarda Farklı İslâm Anlayışları Olabilir”


Berlin Türk Eğitim Derneği 8,9,10 Mayıs 2015 tarihlerinde Köthenersee’de üyelerine yönelik birkaç seminer düzenledi.
“Farklı Coğrafyalarda Farklı İslâm Anlayışları Olabilir”

“Farklı Coğrafyalarda Farklı İslâm Anlayışları Olabilir”

Berlin Türk Eğitim Derneği 8,9,10 Mayıs 2015 tarihlerinde Köthenersee’de üyelerine yönelik birkaç seminer düzenledi.

Katılımın yüksek olduğu bu seminerleri Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kelam Anabilim Dalı Başkanı Prof.Dr.Şaban Ali Düzgün verdi. Toplam 12 saat süren seminerler oldukça verimli geçti. Seminerlerde 3 konu işlendi.

1-Kur’an, vahiy, ve nübüvvet etrafındaki tartışmalar.
2-Din siyaset, devlet ilişkisi ve siyaset teorileri
3-İslâm bilimleri ve Medeniyet inşa etmedeki rolü

Konuları özet olarak okuyucularımın istifadesine sunuyorum. Konu bütünlüğü bozulmasın diye bölüm bölüm değil de bir defada sunuyorum. Meraklıları için bu yolun daha uygun olacağını düşünüyorum. Okuyalım:


Kur’an insanların yaşadıkları topraklardaki şartlara bağlı olarak, göçe, başka yerlere gidip oralarda yaşam kurmaya teşvik eder. “Allah’ın arzı geniş değil miydi, neden göç etmediniz?” (Nisa 97) ve “Göç edilen topraklarda yeni imkânların (murağam) bulunduğu” (Nisa, 100) yönündeki ayetler bu kabildendir.
İnananların hangi şartlarda bulundukları yerden göç etmek zorunda oldukları ve gittikleri toprakların konumuna ışık tutacak örnekler var:
Moğollar Anadolu’yu istila ettiklerinde Şeyhülislam İbn Teymiyye’ye, işgal edilen bir memlekette, gayr-ı müslim bir yönetimde yaşamak zorunda kalan ahalinin göç etmesi gerekir mi, diye sorulur. Aynı soru, ibn Teymiye’den 150 yıl önce Karahıtaylar’ın Maveraünnehir bölgesini işgali sonrası Hanefi fakihi Muhammed b. Yusuf es-Semerkandî’ye sorulur. Her iki âlimin fetvasında şu hususun altı çizilmiştir: ”Eğer bir yerde insanların 5 temel hakkı güvence altındaysa orası Daru’l-İslam” sayılır. Yaşamaya değer yer orasıdır. Bu beş temel hak şunlardır:
1. Yaşam hakkı: İnsanların canlarının emniyette olması,
2. Mülkiyet hakkı: İnsanların mallarının emniyette olması ve özgürce mülk edinebilmeleri,
3. Düşünce/akıl hürriyeti: Düşüncelerini rahatça dile getirilebilmeleri,
4. Namuslarının güvence altında olması,
5. Din hürriyeti: Dinlerinin güvence altında olması, yani mabetlerini inşa edebilmeleri, eğitim kurumlarını kurmaları ve dinlerinin propagandasını yapabilmeleri.
(Semerkandî’nin fetvası, İbn Abidîn’in, Reddü’l-muhtâr’ında, Fetâvât Tatarhâniyye’de ve Şeyh Bedreddin’in muhteşem eseri Câmiu’l-fusuleyn’de anılmaktadır).



Medine’de Yahudiler, Hıristiyanlar, Müşrikler ve Müslümanlar bir aradaydılar

Bugünün dünyasında ülkeler eskiden olduğu gibi birbirinden yalıtılmış değil. İngiltere sadece İngilizlerden oluşmuyor. Almanya’da yaklaşık 4 milyon Müslüman var. Çok farklı milletler bir arada yaşıyorlar ve bu bir arada yaşama nasıl olacak sorusu ortaya çıkıyor. Aslında bir arada yaşama Müslümanlar için yeni bir olgu değil. Çünkü Anadolu’da yüzlerce yıllık bir arada yaşama tecrübesine sahibiz. İslam tarihi açısından baktığımızda da aynı şeyi görüyoruz. Medine’de Yahudiler, Hristiyanlar, Müşrikler ve Müslümanlar bir aradaydılar. Medine Vesikası’nda etnik ve dinî olarak birbirinden farklılık gösteren bu gruplara “ümmet” terimiyle işaret edilmiştir. Bu anlamda ‘ümmet’ terimi dinî değil siyasal bir içeriğe sahiptir ve vatandaş anlamında kullanılmıştır.

Dinler göç ettikleri topraklarda medeniyet kurarlar

Dünyanın farklı coğrafyalarında İslam’ın farklı görünümleriyle karşılaşıyoruz. Afganistan’da farklı, Arabistan’da farklı Türkiye’de farklı. Buradan hareketle Avrupa İslam’ı olabilir mi, sorusu hemen aklımıza gelebilir ve cevaben de, Kur’an’ın bahsettiği “göç edilen yerlerde yeni imkânlar vardır” ayetine (Nisa, 97 dayanarak bu farklı coğrafyalarda farklı İslam anlayışları olabilir, diyebiliriz. “Ümmetin çeşitliliği rahmettir” hadisi de bunu desteklemektedir. Tek tipleştirme çabası yani kimlik inşası totaliter bir çabadır. Unutmamak gerekir ki, Kur’an kimlik değil kişilik inşa eder. Bizim insan olarak farklı kimliklerimiz olabilir. Bu kimlikleri birer halka olarak düşündüğümüzde bu halkaları büyüttükçe ortak bir kimlikte buluşabilmemiz gerekir.
Örneğin aidiyet kimliğimiz. Nerelisin sorusuna önce Gümüşhaneliyim cevabını verebiliriz ama halkayı biraz büyüttüğümüzde Türkiyeli, biraz daha büyüttüğümüzde Ortadoğulu deriz. Halkalar büyüdükçe biz büyüyoruz aslında. Aynı şekilde inanç kimliğimizi de büyütebiliriz. Örneğin Hanefi’yim deriz, biraz büyüttüğümüzde Sünni, biraz daha büyüttüğümüzde Müslümanım deriz.
Aynı şekilde kendini Şii olarak ifade eden biriyle bir üst halkada Müslüman olarak buluştuğumuzda ortak bir payda oluşturmuş oluruz. Ayet, “Allah sizi Müslüman olarak adlandırdı.” (Hacc 78) diyor. Üst kimliğimiz Müslümanlıktır.

Din-Siyaset İlişkisi

“Kurb-u sultan, ateş-i suzandır.” deyimi vardır kültürümüzde. Yani yöneticiye yakınlık yakıcı bir ateştir. Bu deyim boşuna söylenmemiştir. Bunu tecrübe eden âlimlerimizden biri Gazali’dir. Gazali Selçukluların yönettiği Bağdat’ta Nizamiye medreselerinde hocalık yaparken nasıl bir tecrübe yaşadıysa Bağdat’ı terk eder. Daha sonra ısrarlara dayanamaz geriye döner, ancak şartlı döner; tekrar yapmayacağına dair yemin ettiği konular vardır. Bunların başında yöneticilerle görüşmemek gelir. Bizde siyaset felsefesi kitapları çok azdır. Gazali’nin Nasîhatü’l Mülûk (Yöneticilere Öğüt), Maverdi’nin Ahkâmu’s-Sultâniyye (Yönetim İlkeleri) gibi kitapları siyaset felsefesi kitapları değildir. Çoğunlukla yöneticinin hoşuna giden, konformist sözler içeren kitaplardır bunlar.
Siyaset felsefesi yapan, yöneticileri eleştiren alimlerimiz öldürülmüştür. Amirî, El-İ’lâm bi Menâkibi’l-İslâm (İslam’ın Güzelliklerini Bildirim) adlı eserinde siyaset felsefesi yapar ve ulemayı yöneticilere yağcılık yapmakla suçlar. Gazali de aynısını yazar. Kur’an yağcılık yapan o kişiler için yanaşık anlamında “kurenâ” ifadesini kullanır. Kur’an’ın ifadesine göre öyle yanaşıklar vardır ki, danışmanlık yaptıkları insanlara her şeyi güzel gösterirler ve onlara parlatılmış gelecekler sunarlar. Bu tutum her ikisinin de kaybıyla sonuçlanır (Fussilet, 25). Gazalî de Amirî de siyasetin emrinden hareket eden bu yeni alim tipini eleştirirken durumun eskiden böyle olmadığının altını çizmektedirler.



Kimdir Amiri ve Gazali’nin eskiden diye bahsettiği âlimler?

İmam-ı Azam bu alimlerdendir. Üç yıl hapis yatıp Kırbaç altında can vermiştir. Bir insanın bir şeyi bilmesi onu söylemesi için yeterli değildir, cesur olması da gerekir. İmam-ı Azam cesurdur. Ancak, cesaretin getirdiği risk vardır. İmam-ı Azam riski göze alanlardandır. Kelam alimlerimizin büyük bir kısmı da riski göze almışlar ve öldürülmüşlerdir. Selçuklular döneminde öldürülen Aynül Kudat Hemedanî ya da Serahsî de bu âlimlerdendir.
Bütün bu örnekler eskiden beri dinî endişesi olan âlimlerin din ile devlet arasına mesafe koyarak dinî koruma refleksi gösterdiklerinin kanıtıdır. Çünkü devlet, din dahil, bulduğu bütün enstrümanları sonuna kadar istismar eder.

Bir ayet vardır: “Allah’a itaat edin, Peygambere itaat edin ve ulu’l-emre itaat edin.” Allah’a itaat onun kitabına, ilkelerine ve prensiplerine itaattir. Peygamber tüzel kişiliktir, özel kişilik değildir. Peygamberin tüzel kişiliği bir ilahi mesajı ve sistemi insanlara aktaran kişiliğidir. O zaman Peygambere itaat onun bize aktardığı ilkelere ve Kur’an’a itaattır.

Peki ulu’l emr kimdir? Maturidi ulu’l-emr ulemadır, diyor. Bu Allah’a ve Peygambere itaatın kitaba itaat olduğu sonucuna götürür bizi. Dolayısıyla ulu’l-emr’e itaat de aynı şekilde kitaba itaattir. Ulul emr, yani ulema da prensiplerini kitaptan çıkarır. Bu anlamıyla ulema da tüzel kişiliktir. Özel kişiliklerin bu dinin içerisinde yeri yoktur. Kimse heva ve hevesine göre ahkâm kesip, dini kendi amaçlarının meşrulaştırma aracına indirgeyemez. Siyasal erki/gücü elinde bulunduran hiçbir kimseye ulu’l-emr sıfatı yapıştırılıp Allah ve peygamberden sonra itaat edilmesi gereken bir otorite olarak insanların önüne çıkarılamaz. İtaat yöneticiye değil, ilkeleredir.

Peki dindar bir insanın siyasete bakışı nasıl olmalıdır?

Din ve devlet birbirinden ayrıysa, dindar birinin devleti yönetirken durumu ne olacaktır? Dinin devlet talebinin olmaması, devleti yönetecek insanlara siyasal ilkeler vermez, anlamına gelmez. Din, siyaset yapacaklara “akraba kayırıcılığından uzak durun”, der. Dinde, hakkaniyet ilkesi adalet ilkesinden önce gelir. Dinin öngördüğü sistem böyle bir sistemdir. Mesela, Hz. Peygamber, Usame adlı bir köleyi komutan yapmıştır. Bu uygulamada ilke esas alınmıştır. Irk ve statü değil. Peygamberin getirmeye çalıştığı sistem hakkaniyet sistemidir. Kuran insanlara bir siyasi doktrin vermiyor. Halifelik ya da başka bir sistem önermiyor. Ama hangi yönetim şeklini uygulayacaksanız uygulayın ilkeleriniz ve prensipleriniz olsun diyor: “Rüşvet yemeyeceksiniz, malın mülkün sadece belli ellerde toplanmasına engel olacaksınız, nepotizm (akraba kayırma), partizanlık (taraftarını kayırma) olmayacak …” gibi.

Bu uygulama, ilkeleri en iyi sağlayan sistem demokrasiyse insanları onunla yöneteceksiniz demektir. Dindar bir adam dinden ilkeler alır ve o ilkelerle siyaset yapar, dinden ilkeler alır ve o ilkelerle ticaret yapar… Peygamber bir gün pazarda gezerken elini çuvala daldırır, bakar içindekiler çürük. “Bizi aldatan bizden değildir.” der. Din insan yaşamı için bu kadar sadece ama bir o kadar da ciddi sonuçlar doğuran önermelerde bulunur.

Din hayata dokunmalıdır

Kuran tepeden tırnağa ahlak kitabıdır, hukuk kitabı değildir. Kur’an’da yapılacaklar ve yapılmayacaklar şeklinde bir liste oluştursanız birkaç sayfayı geçmez. Ama her bir ayetin derununda hayata kaynaklık eden, insan ilişkilerini düzenleyen bir ahlaki referans bulunur. Hz. Peygamber vefat ettiğinde arkasında adı konulmuş bir siyasal sistem bırakmadı. Çünkü toplumu ilgilendiren bir meselede toplumun kendi kararını kendisi vermesi gerekir. Bazen soruyorlar, “Dinimiz laiklikle bağdaşır mı?” diye. Bizim, dinimizi herhangi bir sistemle bağdaştırma gibi bir derdimiz olamaz: Çünkü, Kur’an’ın insanlar arasında öngördüğü ilişki biçimi, başka dinlerin başka sistemlerin insana olan yaklaşımından çok daha hümanist ve çok daha tolore edicidir. Mekke fethedildikten sonra müşrikler Peygamber’e gelip kendi putları için hac yapmak istediklerini söylerler. Maide Suresi’nin 2. ayet’i bu konuda Kur’an’ın farkını ortaya koyuyor. Diyor ki, “Kendi rablerinin rızası için kabeye tavaf etmeye gelenlere ilişmeyin.” Yani, Kur’an’ın öngördüğü sistem laikliği aşan bir ilişkiler ağı ön görmektedir.

İslam İlimlerinin Medeniyet Kurmadaki Rolü

Gerçek dünyalar ve mümkün dünyalar diye bir ayrım vardır. Gerçek dünya, evrene ait olan, bizden bağımsız olarak meydana gelen her şeydir. Güneş her gün doğar. Bu bir gerçektir. Mümkün dünyalar ise bizimle alakalı, bize bağlı olarak meydana gelen şeylerdir. Çorak bir arazi onunla ilgilenilmediği sürece çoraktır, fakat oranın ekilebilir bir araziye dönmesi mümkündür. Allah bizi bu mümkün dünyalar içerisinde aktif bir fail olarak görevlendirmiştir. Buna emaneti yüklemek demiştir. Kur’an bizden dünyayı imar edecek insanlar olarak bahsediyor. Ümran da aynı kökten gelir. Türkçeye uygarlık olarak çevirdiğimiz ümran, ömür sürmeye değer yer, mekân anlamındadır. İnsanın kendi potansiyellerini mümkün olduğu kadar aktüel hale getireceği, yani hiçbir engele takılmadan sözünü söyleyebileceği ya da işini yapabileceği bir mekândır medeniyetin olduğu yer. Hakikatin peşinden gidebileceğiniz yerdir. Dini geleneklerde yeni bir şey söyleyeceğiniz zaman karşınıza; “Bu konuda Gazali şöyle demiş veya bu konuda ulema şöyle icma etmiş.” ifadeleri çıkar. Bir konuda dönemin âlimleri icma ettilerse o konu kapanmış olarak görülür. Yanlıştır. Oysa şu 2 ayet her zaman farklı fikirlere açık olmayı tavsiye etmektedir. “ Her bilenin üzerinde bir başka bilen vardır” (Yusuf 76).
“Biz bir ayet gönderirsek ya da bir ayet gösterirsek, daha önceki kızkardeşlerinden daha büyük olur.” (Zuhruf 48) ayeti de, sonradan gelen kitaplar, sonradan gelen zihinler, sonradan gelenler daha öncekilerden daha büyüktür, imasında bulunur. En azından böyle bir hedef gösterir. Kur’an ayetlerini faktüel olarak okumamalı, onlara değer yüklemeliyiz. Buradan daha büyük olmaya gayret etsinler, gayret etmelidirler mesajını almalıyız. Bu ayetten tarihin düz çizgisel olarak ilerlediği ve gittikçe daha da gelişen bir hale dönüştüğü sonucuna varabiliriz. İyiye eviriliyor demek, iyi evirilmesi için elimizden geleni yapmamız gerek demektir. Dünya gerçek ve mümkün dünyalardan oluştuğuna göre kendi haline bıraktığımızda hiçbir şey olmayacağı açıktır. Oysa “Allah her gün bir iştedir” (Rahman, 29). Sürekli aktiftir. Aktiflik bir tür Allah’ı taklittir. Var olmak, hayatta yer tutmak ve arkada iz bırakmak isteyenlerin yapacağı şey budur. Ancak böylelerinin önden gönderdikleri ve bu gönderilenlerin arkada bıraktığı izleri kayda değerdir (Ya-Sin, 12).



“Bizden öncekiler adamsa biz de adamız.”

İslam’ın kültür tarihinde birkaç şehir medeniyet başkenti olarak sayılır. Bağdat, İstanbul, Semerkant, Kurtuba gibi. Kur’an için Mekke’de indi, İstanbul’da yazıldı, Mısır’da okundu, Semerkant’ta anlaşıldı, denir. Daha önce rivayet tefsiri yapılıyorken Semerkant’ta Kuran’ın anlaşılması üzerine çalışılmıştır. Rivayet tefsiri, daha önce o konuda sahabe ya da daha önceki âlimler ne demişse onu aktarmaktır. Daha sonra geliştirilen rey ekolu ise kendi kanaatini belirtmektedir. Fıkıhta Ebu Hanife, tefsirde Maturidi rey ekolünün önemli isimleridir. Ebu Hanife’ye neden kendi görüşüne göre fetva veriyorsun dediklerinde, şu meşhur sözünü söyler “Bizden öncekiler adamsa biz de adamız.”


Fetvalar kişiye özeldir

Üretilen fetvalar kişiye özeldir. Biri Peygambere bir şey sorduğunda onun kendi durumunu dikkate alarak fetva verirdi. Aynı konuda bir başkasına başka bir şey söylediği olurdu. Bu fetvaları alıp da bütün Müslüman coğrafya yaymanın anlamı yoktur. Hanefi fıkhının en temel özelliği herhangi bir fıkhî hükmün şer’î olmasını değil meşru olmasını önemsemesidir. Şer’î’de Kur’an’dan ve sünnetten bir referansınızın olması, meşru’da ise ise, çıkarılan hükmün Kur’an’a ve sünnete aykırı olmaması, önemlidir. Hanefî fıkhının farklı coğrafyalarda ortaya çıkan sorunlara çözüm üretebilmesinde bu esnekliğin rolü büyüktür.

Şehit

Kuran’da şehit ve şahit kelimeleri geçer. Bir işin içinde aktif olarak rol alanlara şehit, ona bakanlara şahit diyor Kur’an. Mesela Allah bizzat yaratıyor. Yaratırken şehîd’dir. İnsanlar bir şeyler yaparken onları gözlemlediğinde şahit sıfatını kullanıyor kendisi için.
Kuranda savaşta öldürülen kişiye şehit dendiğine dair tek bir ayet yoktur. Kur’an bu insanlar için “Allah yolunda öldürülenler” ifadesini kullanır. “Allah yolunda öldürülenlere ölüler demeyin. Onlar diridirler” ayetini hatırlayınız. Matüridî bu ayeti şöyle yorumluyor. “Biz onları sürekli anarız, hatırlarız, böylece onlar hiç ölmezler.” Örneğin, Alparslan, Anadolu’nun kapılarını Türklere açtı. Alparslan hiç bir zaman ölmez. Selahattin Eyyubi diye bir kahraman var örneğin tarihte. Kudüs’ü yeniden alıp Müslümanlar’ın eline veren ve Haçlıların Anadolu ile irtibatını kesen kişi. Ölür mü? Asla ölmez. Kur’an’ın kullandığı bu ifadeler lafzî anlamlarıyla alındıklarında bizi bir mitoloji dünyasına götürebilir.

Kur’an’ı Mitolojilerden Arındırmak

“İsa ölüleri diriltirdi.” deyince bizim aklımıza mevta gelir. Oysa, kalbinde iman olmayan kişiye ölü diyor Allah. “Hiç ölüyle kalbi imanla dirilen bir olur mu?” diyor. Kalbine iman girdiği zaman kişiye ‘diri’, kalbinde iman olmayan kişiye ‘ölü’ diyor. O zaman, Hz. İsa’nın bir peygamber olarak görevi mevta olmuş kişileri diriltmek midir, yoksa insanların kalbine imanı yerleştirmek midir? Gönderilen peygamberlerin gönderildikleri toplumda hangi yetenek önemliyse o yetenekle gönderildikleri ve onun ilerisinde mucizeler göstererek milleti ikna ettikleri şeklindeki iddia doğru değildir. Bu iddiaya göre, Hz. Muhammed döneminde Araplar edebiyatta çok iyiydi, dolayısıyla Kuran çok iyi bir edebi metindir. Hz. Musa döneminde sihirbazlık çok ilerideydi, dolayısıyla Hz. Musa çok iyi bir sihirbazdır. Hz. İsa döneminde tıp çok ilerideydi, dolayısıyla Hz. İsa geldi ve kimsenin aklının almayacağı şekilde ölüleri diriltti. Bunlara Kur’an ‘esâtîrul evvelîn’ yani önceliklerin söylenceleri diyor. Bunlar mitolojidir.
Allah Hz. Musa’yı Firavun’a gönderdiğinde, Musa, bana bir ferahlık ver, der. Allah da git, biz senin destekçiniziz, der. Bu kalbin ferahlaması, yani inşirah demektir.
Peygamberimiz için de bu geçerlidir. “Biz senin kalbini genişlettik” diyor, Allah. Biz bunu melekler gelir, göğsünü keserler, altın bir tasta yıkarlar şeklinde anladık. Buna hakkımız yok. En çok mücadele etmemiz gereken konulardan biri hurafelerdir.
Dante İlahi Komedya’sını İslam kültür geleneğindeki miraciyelerden esinlenerek yazmıştır. Hz. Peygamberin miraca çıkması, çıkarken kendisine cennet, cehennem ve arafın gösterilmesi hikayesinden esinlenmiştir. İsra Suresi 93, 94, 95. ayetlerde, müşrikler diyor ki, eğer sözünün eriysen göklere çıkarsın bize kitap getirirsin, hatta gidersin Allah’ı ve melekleri önümüze getirirsin. Peygamberin cevabı şudur: “Ben insanım.” Yani Kuran’ın kendisi inkâr ediyor bunu. Hz. Aişe’nin sözünü de biliyoruz. Kim peygamberin gidip Allah’la görüştüğünü söylüyorsa müfteridir. Bu hem Allah’a iftiradır hem Peygambere iftiradır. Hz. Peygamberi yücelteceğiz derken Allah’la ilgili tasavvurlarımız zarar görüyor.

Kelimeler En Güçlü Silahlardır

Peygamberin silahı kelimelerdir. Hz. Peygamber Mekke’de ortaya çıktığında yanında kimse yoktu. Hiçbir silahı yoktu. Kelimeleri vardı. Özgürlük dedi, eşitlik dedi.
Fransız devrimini harekete geçiren 3 kelimedir: Kardeşlik, eşitlik, özgürlük.
Karl Barth’ın Kilise Dogmatikleri adlı kitabında şöyle bir liste vardır. Hangi yıl hangi fikir tartışıldı sonra hangi eylem oldu.
Karl Marx’ın Das Kapital’i olmasaydı Almanya’daki köylü isyanları olmazdı. Allah bizimle kelimelerle iletişim kuruyor. Çünkü kelimeler en güçlü silahlardır. Kelimelerin gücünü göstermesi için tek bir şeye ihtiyaç var; sabır.
Kelimelerle önce insanların zihnine oradan da kalbe girmeniz gerekir. Peygamberler anarşisttirler. Anarşist, terörist demek değildir. Kelimenin kökü narşizmdir. Narşist, bu düzen nasılsa öyle gitsin demektir. Bunun adı muhafazakârlıktır. Anarşizm bunun tam tersidir. Peygamberler tam da muhafaza edelim denilen değerleri ortadan kaldırmak için gelmişlerdir. Onun için peygamberler anarşisttir. Onun için din yenileştiricidir. Onun için din muhalefettir.

Ümmi

Ümmî, hem peygamberi hem de Arap toplumunu tanımlayan bir terimdir. Hz. Peygamber’le ilgili kullanıldığında halktan biri demektir. Ayette, onlar Muhammed’i kendi oğullarını bildikleri gibi bilirler, deniyor. Ancak ümmi bir peygamber gelince, yani halktan biri, daha önce kendilerine hiç peygamber gelmemiş bir topluluktan biri gelince onu kabule yanaşmıyorlar. Yahudilerin peygamberi kabul etmeyişi dini değil politik bir meseledir.
Firavun döneminden bildiğimiz 3 isim var. Haman, Karun, Belam. Haman vezirdir, bürokrasiyi temsil eder. Karun, finansal sistemi, Belam ilmi temsil eder. Bu ilim yönetimin emrine verilen ilimdir. İlim objektifliğini/kitabîliğini kaybederse, araçsallaştırılır. Bürokraside, finansal sistemde ve ilimdeki çöküş, toplumun total olarak çöküşü demektir.

Bilgi/İman

Kur’an Nur Suresi 35. ayette, “Allah evrenin nurudur,” buyrulur. Bu nur bir kandile benzetilir, “o kandilin yağı öyle bir ağaçtan gelir ki, o ağaç ne doğuya ne batıya aittir,” denir. Bu ayete göre bilginin doğu ya da batı olarak belirlebebilecek bir kaynağı olmaz. Bilgi, bizatihi değerlidir ve sırf bu yüzden alınmaya ve tabi olmaya değerdir.
Bakara Suresi’nin ilk ayeti şöyle başlar. “Bu içinde hiçbir şüphe olmayan bir Kitaptır.” Kur’an bize kesin delile dayalı olarak konuşur. Kesinlik, söylenen sözün dış dünyada bir karşılığının olmasına bağlıdır: Su akışkan bir maddedir, dediğimiz zaman bu ifade dışarıda karşılık buluyorsa kesindir. Kesin olduğu için de bir anlam taşır. Aynı şekilde “Allah vardır,” cümlesi. Bu cümlenin anlamlı olması için karşılığı olması gerekir. Ya da “Öldükten sonra dirileceksiniz.” ifadesi. Kuranda inanılacak değil, kesin olarak bilinmesi ve bundan sonra bağlanılması istenen şeyler vardır. Biz Allah’a inandığımız için o var değildir; O var olduğu için biz O’na inanıyoruz. Bir şeyi bilmemiz, ona inanmamızdan önce gelir, ki içinde şüphe barındırmasın. İslam’ın Hristiyanlıktan, Yahudilikten farkı budur. İnanmak bilmediğiniz şeye olur. İslam’da dogma yoktur. Ayeti kerime temel ilkeyi şöyle koyar: “Bil ki Allah vardır ve birdir” (Muhammed, 19). Allah, “Allah vardır ve birdir”e inanın demiyor, O var ve bir olanı bilin diyor.
Bilinen bir şeye inanmak ne demektir? Bilsek ki bir insana haksız yere zulm ediliyor, gereğini yaparız. Kesin bilgi insanı harekete geçirir. Şüphemiz olsa harekete geçemeyiz. Bilsek ki birazdan biri diğerini öldürecek gözümüzü karartır harekete geçeriz. Buna da iman diyoruz. Bilgi imanı doğuruyor. Bir şeye iman hareketin temel sebebidir. Ölümden sonra dirilişte iman değil bilgi konusudur. “Onlar ahireti kesin olarak bilirler” ayeti buna işaret etmektedir. bilgi konusu olduğu için ispat etmek için hayattan gayet bilinen bir ikna cümlesi kurar Kur’an: “Yoktunuz, şimdi varsınız.” Bu dini bir delil değildir, hayattan bir tecrübe delilidir.

Halife/Muhalefet

Bütün insanların doğuştan güvene ihtiyacı vardır. Güvenliğimizi sağla deriz devlete. Devlet de insanın bu güven ihtiyacını karşılayacağı vaadiyle girişimlerde bulunur ve onu disipline etmeye kalkar. Onun için Michel Focuault, güven ve disiplin terimleri arasındaki farka dikkatimizi çeker. Öyle disipline eder ki, adam farkında bile değildir köleleştirildiğinin. Karşısına çıktığında eli ister istemez ceketinin düğmesine gider. Bir putun önünde bile ancak bu kadar eğiliyordu insanlar. Allah insanları halife olarak adlandırdıysa, muhalefet edebilme onurunu onun içinde gördüğü için adlandırmıştır. Halife ve muhalefet aynı kökten gelir. Elinden hiçbir iş gelmeyen, ne denirse onu yapan, emre hazır kıta bekleyen kullara ihtiyacı yoktur Allah’ın. Allah’ın kulu Allah’ın koludur. Ona kol olacak, ona yakışacak işler yapacaksan bu isme layıksındır.



Allah’ı Tanımlama Sorunu

Dinin emirler ve yasaklar üzerinden kendini inşa ettiğini düşünürsek, bir sorunumuz var demektir. Kur’an bir ahlak kitabıdır ve ikna diline sahiptir. Allah 600 sayfa boyunca insanı hem zihnen (bilgisel olarak) hem de kalben (duygusal bağlılıkla) ikna eden bir dil kullanıyor. Allah’ı “O istediğini zorla yaptırandır (Cebbâr) şeklinde bir tanımlama, Allah’ın değil bir zorbanın tanımı olabilir ancak. Allah bir şey istediği zaman ol der o da olur. İradesi için de zor kullanma yoktur.
Matüridî, ‘istediğini zorla yaptıran’ anlamı verilen Cebbar kelimesinin Arapça’da kırık çıkıkları eski hâline getiren anlamında kullanıldığına işaret eder. Cebbâr, dilde ortopedist demektir. Bu anlamda Allah Cebbardır: Çünkü milyonlarca parçadan oluşan evreni düzene koyandır. Birbirine hiç uyum göstermeyen milyonlarca parçayı uyumlu (sistemik) hale getirir. Kaostan kozmos (düzen) çıkarır.
Din gönüllülük esasına dayanır ve kendini rahmet/merhamet zemininde inşa eder. Bu hem kozmik sistem için geçerlidir hem de bizim için. Bu merhameti ve ikna dilini bir kenara bırakıp da, 7 yaşına geldiği zaman çocuğunuza namazı emredin, kılmazsa dövün, sözünü Peygamberin ağzına yakıştıranlar, ona iftira atıyorlar. 7 yaşındaki bir çocuğu dövün diyen bir Peygamber’in ümmetine şiddete karşıyız dedirtemezsiniz.

Cennet

Çok ciddi hasta bir insan düşünün acı çeken bir insan, morfin verildiğinde acıları azalır. Morfinin etkisi geçtiğinde acıları geri gelir. İnsanın sorumluluklarının olmadığı, haram, helal, yasak hiçbir kavramların olmadığı, günah diye bir terimin olmadığı hali cennet halidir. Cennetten kovulmak bir mekândan kovulmak değildir. Cennet bir mekânın, mahallin değil bir hâlin adıdır. Âdem ve Havva’nın cennetten kovulması demek sorumluluklarının başlaması demektir. Dünya hayatı acıların, ızdırabların, bilincin, sorumlulukların olduğu hâlin adıdır. Öldükten sonra müminlere verilecek olan cennetten bahsedilirken de aynı ayrı yapılır. Firdevs, Adn gibi mahal ifade eden cennetlerden bahsedildikten sonra bütün bunları anlamsızlaştıran esas cennet hâline işaret edilir: o da Allah’ın kulundan hoşnutluk hâlidir. Yani Rıdvan hâli/cenneti (Tevbe, 72).

Biat/Şura

Bir konu kimi ilgilendiriyorsa o kişilerle danışma içinde karar alınması şura denir. Biat, yönetimin meşruiyetinin halka dayandırılması demektir. Halk seçtiği kişiye biat eder. Biatta seçim vardır. Meşruiyetin temeli halktır. İslâm yönetim felsefesinde biat esastır. Mümtehine Suresi’nde geçtiği üzere Hz. Peygamber’in Mekke’den Medine’ye göç etmeden önce hanımları çağırıp onlardan; “Ben Medine’ye geleceğim buna ne diyorsunuz?” diye biat aldığını biliyoruz. Bu anlaşmayla, ilk defa kadınlara söz hakkı verilmiştir. Ben bunu seçme-seçilme hakkı olarak anlıyorum.

Akıbet: İyiye Kodlanmış Gelecek Tarih Fikri

Haşr suresi 10. ayet; “Ey Rabbimiz, bizden önceki din kardeşlerimizi bağışla, onlara karşı bizim içimizde kin ve nefret bırakma” der. Maturidi bu ayeti yorumlarken muhteşem ilkeler çıkarmıştır:
Birincisi, bizden önceki din kardeşlerimizi bağışla dediğine göre bu insanlar dinî bir savaş içinde değillerdi. Zira hâla mü’min olarak anılmaktadırlar.
İkincisi, onları bağışla dediğine göre çok büyük bir günah/hata içerisine düşmüşler.
Üçüncüsü de, “İçtihatta hata olmaz” ilkesinin yanlışlığını gösterir. Örneğin, Hz. Ali içtihat etti ve savaşmaya karar verdi. Muaviye de aynı şekilde içtihat etti. Bu durumda hata etmediler diyemeyiz. Haşr Suresinin onuncu ayeti bize bir tarih felsefesi öneriyor. Tarihle ilgili hataları görün ders alın, diyor.
O tarih benim gerçek tarihim değil. Benim gerçek tarihim, benim kendi elimle inşa ettiğim tarihimdir. Buna Kur’an akıbet diyor. Akıbet, iyiye kodlanmış gelecek tarih fikridir. Her birimizin doğan çocuğu normalde günahsız olarak doğuyor. Ne alevidir, ne sünnidir, ne Hristiyandır, ne de Yahudi. İnsana ilave edilen her kimlik, onun omurgasını biraz daha çökertir. İslam ademiyete/sadece insan olmaya dayanan bir koruma kalkanı geliştirir. Sadece insan olduğu için bütün hakları koruma altına alınır, herhangi bir dine, ırka, mezhebe vs. ait olduğu için değil. Buna el-ismetü bi’l-ademiyye denir.

Hadisin Söylediği Kur’an’a Ters Olamaz

Hanefi-Maturidi gelenekte, Hz. Peygambere atfedilen rivayetler Kuran’a arz edilir. Söylenen söz Kuran’ın ruhuna uygunsa Hz. Peygamber söylemiş olabilir. İmamı Azam Kur’an’ın ruhuna ters anlamında ‘manevi inkıta’ terimini üretmiştir. Inkıta kelimesi hadis terimidir. Peygamber efendimize bir hadis giderken rivayet eden kişilerin isimleri sıralanır. Bu sıralamada bir kesiklik varsa ona ınkıta denir. Bir yerde kesildiği için hadisin güvenilirliği düşer. Gelen rivayet muhteşem de olsa senette kesiklik varsa rivayete şüpheyle bakıyorlar hadisçiler, ve metni dikkate almıyorlar. Bu hatadır. Ebu Hanife de, kim rivayet ederse etsin eğer Kur’an’a ters ise onu inkıta kabul ediyor. Senedinin kesik olmaması önemli değil ruhu kesik diyor. Onun için çok az hadis kullanmıştır Ebu Hanife ve Maturidi.

Vahiy
Vahiy nebevî bir tecrübedir ve anlaşılması zor konulardan biridir. Vahiy süreci ilahî irade tarafından kontrol edilir. Peygamberin iradesi pasif hâldedir. Peygamberimiz, vahiy aldıktan sonra kendime gelirdim, diyor. Bizim bildiğimiz 5 duyunun açık olduğu bir durum değil bu. Vahiyde olduğu gibi Kur’an’ın yazılımı da peygamberin inisiyatifinde değildir. Kuran’ın anlamı kadar dizilimi (nahiv/sentaks) özellikleri de olağanüstüdür/mucizedir.

Kuzey Kutbuna Yakın Olan Yerlerde Oruç
Güneş batımının geç saatlere kadar gerçekleşmediği yerlerde itibari bir güneş batımı tespit edilerek, imsak ve iftar vakti tespiti yapılabilir. Unutmamak gerekir ki paralel ve meridyenler itibaridir. Öyle bir şey yoktur ama itibari olarak hesap yapmakta kullanılırlar. Orucun kaç saat tutulacağı konusunda aynen itibari bir zaman tayini yapılabilir. Güneş batımı, bir zaman tayinidir, orucu açmanın gerekçesi değildir. Bu tayini ilgili bölgedeki insanlar yapabilirler. İsterlerse Mekke’ye kıyas yapabilirler, isterlerse başka bir yere. Bu konuda bütün insanları bağlayan bir fetvaya gerek de yoktur. Ama ibadetlerde birlik ruhu önemlidir ve fetvânın bu anlamda önemi vardır.



Dua
Dua bir ilişki türüdür, bir niyaz hâlidir. Duayı Allah’tan istenecekler listesi olarak anlamamalıyız. İnsanlar dua ediyorlar ve karşılığını bekliyorlar. Kabul olduğunda makbul bir kul sayıyorlar kendilerini. Bakara Suresi’nde “Güzel bir sözü/duayı Allah’a çıkaran salih ameldir” denir (Fâtır, 10). Faydasının başkasının gördüğü işlere ‘salih amel’ diyoruz. Bir açı doyurursanız, bir hastanın tedavisine katkıda bulunursanız, bir öğrenciye burs verirseniz dualarınız Allah’a yükselebilir. Hz. Peygamberin huzuruna girip de konuşmak isteyenlere “önce sadaka versinler ondan sonra gelsinler” diyor, Allah (Mücadele, 12). Sadaka, Allah’a sadakatin bir göstergesidir. Bu sadakatin yolu toplumsal boyutu olan iyilikler yapmaktan geçmektedir. Bu sadakat sınavından geçmeyenlerin niyazlarına kulak verilmez, deniliyor.
İnsanlar toplumda birbirlerinden sorumludurlar. Kuran salih amel ve sadaka kültürüyle, sorumluluk ahlakını geliştirmek istemektedir. Kur’an’ın, bir duadan önce ve peygamberle görüşmeden önce sadaka/salih amel talep etmesi ‘toplummsal sorumluluk’ temelinde inşa edilen dinamik bir ahlak yaratma amacına yöneliktir.

Prof.Dr.Şaban Ali Düzgün 8,9,10 Mayıs Berlin
Deşifre: Niğmet Balcı
Son kontrol: Rüştü Kam
Tashih: Zülfikar Kam/Niğmet Balcı
Mocca Sayı:23

ha-ber.com/Rüştü Kam / Berlin

9 Haziran 2015 Salı

AĞIR İŞ YAPAN ORUÇ TUTMASIN



Rüştü Kam
Ha-ber.com

Bundan önceki yazımda “Uzun günlerde oruç nasıl tutulmalıdır” konusunu işledim. Olumlu ve olumsuz tepkiler aldım, yorumlarıyla katkıda bulunanlar oldu. Bir daha anladım ki, konu önemlidir. Kafasını kuma gömen meslektaşlarım bu ramazanı da sessiz bir şekilde geçirme gayreti içinde olacaklardır. Ben bu hafta köşemi Prof.Dr.İlhami Güler’e*  bırakacağım. İstifade edeceğimiz bir yazı yazmış. Ben de bu yazıyı olduğu gibi sizlerle paylaşmak istedim. Okuyalım: 

Orucun farziyetini bildiren Bakara suresinin 183-187. ayetlerinde iki mazeret durumunda bulunanların oruçlarını tutmayabilecekleri, bunun yerine ya fidye verebilecekleri veya diğer günlerde tutabilecekleri ruhsatı verilir. Bunlardan birinci gurup hastalar, ikinci gurup ise yolculardır. Devamında da “Allah kolaylaştırmayı murad eder; yoksa zorlaştırmayı değil” beyanı bulunur. Bu mazeret durumlarında hastalık hâli her zaman karşılaşılabilecek bir durumdur. Ancak yolculuğun orucun tutulmaması için bir mazeret sayılması, Arabistan’ın sıcak çöl iklimi ve yolculuğun da deveyle veya yaya olarak yapılmasından dolayı bir meşakkat/zorluk doğurmasından dolayıdır.

Bugün yolculuklar genellikle klimalı araçlarla yapılmaktadır, dolayısıyla meşakkat olmaktan çıkmıştır. Hâlâ yolculuğu oruç tutmamak için bir mazeret olarak saymak, dinî hükümlerin birer hikmet, maksat, maslahat, gaye, amaç üzerine bina edildiğini değil de; manasını, maksadını, amacını bilemeyeceğimiz, Allah tarafından konulmuş mutlak, keyfî, hükümler olduğu şeklindeki dogmatik inanca dayanır. Hz. Ömer’in, dinî hükümleri birinci yaklaşımla ele aldığı; daha kendi zamanında bazı konularda Kur’an hükümlerinden farklı icraatlarda bulunduğu erbabınca bilinen bir husustur.
Ayette bahsi geçtiği şekliyle yolculuktaki “meşakkat/zorluk” gerekçesinin, günümüzde bazı yeni formlarının ortaya çıktığı ve bu durumda olan insanlar için ayette önerilen fidye/kaza çözümlerinin bu yeni durumlara da teşmil edilebileceği kanaatindeyim.

Bilindiği gibi Arabistan’da en uzun gün 12 saati geçmemektedir. Oysa ekvatorun kuzeyindeki ülkelerde gün 20 saate kadar uzanmaktadır. Musa Carullah, Uzun Günlerde Oruç adlı kitabında bu ülkelerde yaşayan Müslümanların oruçlarını Arabistan’a kıyasla ayarlayabilecekleri fikrini ileri sürmüştü. Ben de, günlerin uzun ve en sıcak olduğu yaz aylarına denk gelen Ramazanlarda, tarım, inşaat, madencilik, endüstri, fırıncılık, lokanta vb. işkollarında, güneş sıcağının altında veya ateş ısısının karşısında, beden enerjisi ile çalışmak zorunda olanların Ramazan ayı içinde oruçlarını tutmamaları, bunun yerine ayette verilen ruhsatlardan ya fidye vermeleri veya başka günlerde oruçlarını tutabilecekleri kanaatindeyim. Gerekçesine gelince, bu işlerde çalışanlar, terleme yolu ile yoğun su ve mineral kaybetmektedirler. 

Bedenden yoğun su kaybı ise vücutta kanın pıhtılaşmasına, dolaşımın yavaşlamasına sebep olduğu için, kalp krizi tehlikesi doğurduğu gibi; susuzluk, böbreklerde kalıcı hasarlara sebebiyet verebilmektedir.
Orucun her otuz yılda bir yaz aylarına denk gelmesi, bilindiği gibi Arapların kullandıkları “Kameri” takvimden kaynaklanmaktadır. Bu takvimi Arapların kendileri İslam’dan önce tercih etmişlerdir. Yoksa Kameri takvim Allahın dinî anlamda va’z ettiği bir şey değildir. Eğer Araplar “Güneş” takvimi kullanıyor olsalardı, Ramazan ayı bütün yılı dolaşmayacak, hangi mevsimde farz kılındı ise, o mevsimde kalacaktı. Nitekim kaynaklarda Hz. Muhammed’in (s.a.v) sağlığında, orucun farz kılınmasından sonraki dokuz yıl boyunca Ramazan ayının Bahar mevsimine denk geldiği bildirilmektedir. Dolayısıyla orucun sıcak mevsimlere denk gelmesi, Allah’ın insanları böyle anormal bir “meşakkat” durumu ile denediği anlamına gelmez. Çünkü ayette “Allah, kolaylaştırmayı murad eder, zorlaştırmayı değil” denmektedir.

Böyle bir ruhsatı klimalı serin odalarında oturan din bürokratlarının (Diyanet işleri bürokrat-memurlarının) ve ilahiyatçıların vermesi kolay değildir. Nasreddin Hoca’nın dediği gibi, damdan düşenin hâlini ancak damdan düşen anlar. İkincisi de, teologlar, insanların mağduriyet durumlarını düşünmekten ziyade Tanrı’nın gözüne girmeye çalışırlar. Buna örnek olarak ulemanın, kasten oruç bozan birisi için ceza olarak 61 günlük “kefaret orucu” icat etmelerini verebiliriz. Kur’an’da böyle bir ceza hükmü olmadığı halde, bir hadisi gerekçe göstererek, Hanefiler ve Malikiler Ramazanda kasten yiyip içen ve cinsi münasebette bulunanın; Şafiler ve Hanbeliler ise sadece cinsi münasebette bulunanın, 61 gün kefaret orucu tutmasına hükmetmişlerdir.

Namaz ibadetini kasten bozan kişinin, sadece o namazı iade etmesi gerekirken, orucu bozanın 61 kez onu yenilemesi, mantıken yanlıştır. Ayrıca, âlimlerin bu konuda delil olarak aldıkları hadiseyi anlatan iki rivayet vardır, 61 gün hükmünü verenler Ebu Hureyre’nin rivayetini esas almışlardır. Oysa Ebu Davud’un Sünen’inde (Savm, 37) olay failin kendi ağzından rivayet edilmektedir. Orada şahıs, Ramazan ayı boyunca karısı ile cinsel ilişkiye girmeyeceğine dair “Zıhar Yemini” ettiğinden, ancak bu yemini bozarak “gece vakti” ilişkiye girdiğinden bahsetmektedir. Hz. Peygamber de ona, Mücadele sûresine konu olduğu şekliyle, “Zıhar Yemini” kefaretinin alternatif üç cezasını (köle azat etmek, iki ay oruç tutmak ve 60 fakiri doyurmak) önermiş; adam, bunların hiçbirine gücünün yetmeyeceğini söyleyince, gidip kendi evinden getirdiği hurmaları yemesi için ona vermiştir.

Hz. Muhammed’in yaklaşımı ile, âlimlerimizin yaklaşımı arasındaki farkı bundan daha iyi anlatan bir örnek yoktur herhâlde...

*Prof. Dr. İlhami Güler
1959 yılında Tortum’da dünyaya geldi. 1980-1985 yılları arasında Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde lisans öğrenimini tamamladı. 1987 yılında AÜ İlahiyat Fakültesi’nde Kelam Ana Bilim Dalı araştırma görevlisi olarak göreve başladı. 1991 yılında “Kur’an’a Göre Allah ve Ahiret İnancının Ahlakla İlişkisi” konulu teziyle doktor oldu. İslamiyat Dergisi, Doğu Konferansı, Doğudan Dergisi uzun süreli emek verdiği oluşumlar arasındadır. 2010’da kurulan Halkın Sesi Partisi kurucu üyelerinden biri oldu. Halen AÜ İlahiyat Fakültesi’nde profesör olarak görev yapmakta olan İlhami Güler, evli ve iki çocuk babasıdır. Kitapları: Politik Teoloji Yazıları, Sabit Din Dinamik Şeriat, Özgürlükçü Teoloji Yazıları, Allah’ın Ahlakiliği Sorunu, Konularına Göre Kur’an: Sistematik Kur’an Fihristi (Ömer Özsoy ile beraber), İtikattan İmana, İman Ahlak İlişkisi, Direniş Teolojisi, İlhamiyat: Dini - Teolojik Aforizmalar